Në dhjetor 2019 dhe janar 2020 qeveria hapi një tender ku kërkonte gjetjen e konsulentëve që do ta udhëheqin atë, në rrugëtimin e daljes në tregjet e kapitalit për herë të katërt. Të dy procedurat kanë dështuar dhe autoriteti kontraktor i ka anuluar pasi ka pasur pjesëmarrje të vetëm një kompanie. E teksa pjesa më e vështirë duhet të ishte emetimi i Eurobondit 600 milionë euro, duket se për qeverinë më e vështirë po rezulton të gjejë konsulentin. Pavarësisht kësaj, nëse kalohen të gjitha problematikat dhe hallkat procedurale duke emetuar me sukses eurobondin 600 milionë euro, shuma e borxhit të huaj të Shqipërisë në këtë formë, do të arrinte 1.15 miliardë euro. Por për çfarë do të përdoren paratë?

Shqipëria pritet të testojë daljen e saj në tregjet ndërkombëtarë të kapitalit për herë të katërt këtë vit. Ministria e Financave dhe Ekonomisë, në fund të 2019-ës hapi një procedurë ku kërkonte konsulentët që do ta asistonin atë në proces, e cila u anulua dhe u rihap sërish në fillim të këtij viti. Sot kjo procedurë rezulton e anuluar sërish.

Pavarësisht kësaj situate, qeveria nuk pritet të tërhiqet nga dalja në tregjet e kapitalit. Ministria e Financave ka deklaruar zyrtarisht se do të kërkojë të paktën 600 milionë euro, ndërkohë që synohet që të zgjatet afati i maturimit nga 7 -10 vjet. Tendenca vit pas viti ka qenë pikërisht zgjatja në kohë e afatit të maturimit të Eurobondeve dhe shifrat tregojnë se i fundit, ai i vitit 2018 ishte me afatin më të gjatë, plot 7 vjet.

Synimi i Shqipërisë është që të shkojë në një afat 10 vjeçar, me terma më të favorshme financiarë, e që ushtron më pak presion në portofolin e përgjithshëm të borxhit të qeverisë. Nga ana tjetër, dalja këtë vit në treg lidhet ngushtë me rifinacimin e eurobondit të vitit 2015 dhe rindërtimin.

Dështon dy herë tenderi për konsulentin, s’ka kompani të interesuara

Kompanitë konsulente në proceset e daljes në tregjet e kapitalit janë hallka kyçe e suksesit të procesit për vendet që duan të emetojnë një Eurobond. Konkretisht, konsulenti në rastin e Shqipërisë sipas kërkesave të Ministrisë së Financave, duhet të ofrojë rishikimin e çështjeve ligjore dhe rregullatore. Kjo do të thotë që duhet të ofrojë këshillimi mbi ligjin e bursës si edhe mbi rregullore të tjera të zbatueshme lokale dhe tatimore (në bashkëpunim me këshillues vendas), mbi çështjet e emetimeve ndërkombëtare të bondeve nga entitete sovrane.

Po kështu duhet të japë asistencë gjatë procesit të Due Dilligence, i cili konsiston në verifikimin e saktësisë së informacionit të përfshirë në dokumentet e ofertës. Duhet të bëjë përcaktimin e afateve kohore me Republikën e Shqipërisë, dhe me bankat që veprojnë si menaxhere-udhëheqëse (Joint Lead Manager) në përcaktimin e kohës së transaksionit, duke marrë parasysh kushtet e tregjeve ndërkombëtare të kapitalit dhe strukturën e emetimit. Në finale, konsulenti përgatit edhe dokumentacionin e ofertave.

Pra, udhëheq në hartimin e një prospektusi lidhur me transaksionin, përfshirë informacionin përshkrues të vendit, në përputhje me standardet ndërkombëtare dhe praktikat e tregut për emetimet e bondeve qeveritare. Bën ndjekjen e seancave të hartimit të dokumentit si edhe përgatitja e draft prospektusit të rishikuar. Po kështu bën rishikimin dhe negocimin në emër të Republikës së Shqipërisë të termave të “letrës së mandatimit” me bankat menaxhere-udhëheqëse (Joint Leed Manager) e një sërë procesesh të lidhura me këtë fazë. Listës së detyrave të konsulentit i shtohet edhe përfundimi i dokumentacionit, si dhe hedhja e bondeve në treg dhe mbyllja e ofertës bashkë me listimin në bursë.

Për këtë proces, Financat në të dyja rastet kishin vendosur një fond limit mbi 23 milionë lekë por që interesi ka munguar. Në procedurën e mëparshme, të hapur në dhjetor dhe të mbyllur pa një fitues, ministria deklaroi gjatë rishpalljes në janar arsyen e kësaj gare të dytë.

“Kjo procedurë rezulton e rishpallur, konkretisht me referencë të procedurës së anuluar REF- 46148-12-13-2019, për shkak se nuk është plotësuar kriteri i pjesëmarrjes. Konkretisht në procedurën e prokurimit me objekt ‘Shërbim i konsulencës ligjore për Eurobondin’ me REF- 46148-12-13-2019 ka marrë pjesë vetëm një operator ekonomik, duke e bërë të pasuksesshme procedurën e prokurimit e cila për tu konsideruar e suksesshme kërkon minimalisht dy operatorë ekonomikë pjesëmarrës në garë” thuhet në dokument.

Në sistemin e Agjencisë së Prokurimit Publik edhe procedura e dytë, e shpallur në datë 13 janar, me afat mbyllje në 28 janar 2020, rezulton e anuluar dhe tek shkaqet sqarohet shkurtimisht arsyeja e anulimit. “Për shkaqe që dalin jashtë kontrollit të autoritetit kontraktor dhe të paparashikueshme në kohën e fillimit të procedurës së prokurimit, duke respektuar parimet e barazisë dhe të transparencës, sipas përcaktimit në rregullat e prokurimit publik” thuhet në faqen e APP.

Për çfarë do të përdoren paratë e Eurobondit?

Ministria e Financave dhe Ekonomisë, si autoriteti që ka të drejtën e përzgjedhjes së konsulentit të procesit, si dhe të bankave që hyjnë si Joint Leader por edhe emetimit të Eurobondit ka qenë e kufizuar në deklaratat e saj lidhur me këtë çështje.

Shuma fillestare për të cilën qeveria synonte të dilte në tregje këtë vit ishte 500 milionë euro, duke synuar që pas pagesës së Eurobondit ekzistues prej 200 milionë eurosh, teprica të shkonte për nevojat e brendshme të financimit.

Tërmeti i 26 nëntorit, duket se ndryshoi disi qasjen e qeverisë për shumën e emetuar. Këtë herë, kufiri i deklaruar për t’u emetuar ishte deri në 600 milionë euro, pasi nevojat për financim në vend për shkak edhe të projekt të rindërtimit janë të larta. Konkretisht, tek variantet që qeveria po lakon sesi do të përdoren paratë është vlerësuar që një pjesë e shumës prej 400 milionë euro, të shkojë për detyrimet e prapambetura, ndërsa një pjesë tjetër për procesin e rindërtimit.

Ky i fundit, do të kërkojë financime të mëdha për të strehuar të gjithë ata që kanë mbetur jashtë pas tërmetit të 26 nëntorit 2019, ndërkohë që vetë raporti i vlerësimit të dëmeve dhe nevojës pas tërmetit, i publikuar pak ditë më parë nxori si shifër finale vlerën 985 milionë euro. Në funksion të rindërtimit qeveria ka rishikuar buxhetin e këtij viti, ndërkohë që synon që në konferencën e donatorëve në 17 shkurt në Bruksel të marrë fonde të tjera shtesë.

Tre daljet e Shqipërisë në tregjet e kapitalit nga 2010 e deri më sot

Në vitin 2010, kur Shqipëria shënoi daljen e saj të parë në tregjet e kapitalit për të marrë një Eurobond me vlerë 300 milionë euro, arriti të siguronte një interes në kupon fiks prej 7.5% dhe një afat maturimi 5-vjeçar.

Sigurisht ky është një interes i lartë nëse e shohim në raport me sot, por për të qenë realistë duhet të sjellim në vëmendje që në atë kohë, Shqipëria testoi veten për herë të parë në këto ujëra, ndërkohë që situata e përgjithshme nuk ishte e favorshme. Jemi pothuajse në vitet kur kriza ekonomike ishte ende evidente dhe tregjet e kapitalit ishin ndikuar në mënyrë direkte.

Dalja e dytë e Shqipërisë ishte më 5 nëntor 2015 për 450 milionë euro. Kuponi fiks i siguruar në këtë dalje ishte 5.75% me 5 vjet maturim. Sigurisht dalja e dytë është përkthyer në një interes më të ulët. Dhe së fundmi, dalja në 2018 mban interesin më të ulët historik të arritur nga Shqipëria në tregjet e kapitalit. Nga kjo dalje u emetuan 500 milionë euro me një kupon fiks prej 3.55% dhe afat maturimi 7-vjeçar.

Në raport me veten kjo shënoi përmirësim dhe dukshëm madje. Po në raport me fqinjët në atë kohë Shqipëria performoi më dobët? Maqedonia, e cila është marrë si etalon krahasimi pasi është vendi që ka tipologji ekonomike të ngjashme me ne, por parametra makroekonomikë shumë më të favorshëm, ja doli të merrte një borxh me kushte më të mira.

Treguesit e saj pozitivë në atë kohë u materializuan në një interes më të mirë për Eurobondin e 2018-ës. Kuponi fiks i saj ishte 2.75% ndërsa në tregun sekondar, obligacioni i Eurobondit të Maqedonisë u tregtua me 3% çka tregonte se është ky ishte interesi që perceptohej për atë si vend. Maqedonia ka edhe një avantazh tjetër në raport me Shqipërinë.

Ka notuar në këto ujëra shumë më herët dhe shumë më shpesh. Viti 2018 shënoi daljen e saj të shtatë në tregjet e kapitalit dhe normalisht ka një historik më të gjatë me të cilin investitorët konsultohen përpara se të investojnë. Në afatgjatë, Shqipëria duhet të shtojë daljet e saj në tregjet e kapitalit si një mundësi për të rritur besimin e investitorëve, të paktën në këndvështrimin e ekspertëve por duhet të përmirësojë edhe disa tregues që e penalizojnë./Marrë me shkurtime, Monitor.al