Kur pandemia e Covid-19 filloi të përfshijë botën në vitin 2020, ish-shefi im, Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg, paralajmëroi komunitetin ndërkombëtar “të sigurohet që kriza shëndetësore të mos kthehet në një krizë sigurie”.

Me këtë ai nënkuptoi se mënyrat mbi mosmarrëveshjen e origjinës së koronavirusit ose aksesi i pabarabartë në furnizimet mjekësore dhe vaksinat po prishnin zinxhirët e furnizimit dhe po nxisnin rivalitetet dhe tensionet gjeopolitike, veçanërisht midis Perëndimit dhe Kinës, transmeton portal arbresh.info

Megjithatë, sot, pushtimi rus i Ukrainës po jep pikërisht efektin e kundërt. Lufta e Ukrainës është duke u kthyer në një krizë masive shëndetësore dhe humanitare, jo vetëm për 4.5 milionë ukrainas të zhvendosur nga konflikti, por edhe për miliona banorë të tjerë në vendet tjera të botës.

Tashmë para luftës, çmimet e energjisë si nafta dhe gazi, mallrat si lëndët e para dhe metalet e çmuara dhe produktet ushqimore janë rritur me një ritëm shuëm të shpejtë.

Pandemia kishte ndërprerë rëndë zinxhirët e prodhimit dhe furnizimit global, veçanërisht në kontejnerë, kostot e transportit dhe mikroprocesorët. Me katërfishimin e çmimeve të gazit në tregjet spot, naftën që kthehet drejt 100 dollarëve për fuçi dhe një sërë ngjarjesh ekstreme të motit të shkaktuara nga ndryshimet klimatike që reduktojnë rendimentet e të korrave në Shtetet e Bashkuara, Kanada, Brazil dhe Rusi, inflacioni filloi të rritet në vendet e industrializuara për herë të parë që nga viti 1974.

Të përballur me dyfishimin e faturave të energjisë së konsumatorit brenda disa javësh dhe rritjen e çmimeve të benzinës me 30% në pompë, qeveritë perëndimore ishin tashmë nën presion në rritje për të zbutur tronditjen për elektoratin e tyre. Duheshin rritur subvencionet për karburantin dhe energjinë, duke i shtuar niveleve tashmë të larta të borxhit publik që rezulton nga financimi shtesë i qeverive për kujdesin shëndetësor, bizneset dhe punonjësit e vendosur në pushim për shkak të pandemisë.

Tani sanksionet e vendosura ndaj Rusisë – edhe pse plotësisht të justifikuara- do të përkeqësojnë këto pengesa në furnizim.

Ndalimi ose zvogëlimi i importeve të naftës ose gazit rus dhe ulja në mënyrë dramatike e varësisë nga energjia ruse në terma afatgjatë, siç po propozojnë të bëjnë SHBA, Bashkimi Europian ose Britania e Madhe, do të rrisin edhe më tej çmimet për mallrat thelbësore dhe do të rrezikojnë që ekonomia perëndimore të futet në recension të stilit të vitit 1970.

Rusia nuk është vetëm burimi i 40% të gazit të BE-së dhe 29% të naftës së saj, ajo gjithashtu siguron gjysmën e uraniumit që SHBA importon, një të dhjetën e aluminit dhe bakrit në botë, një të pestën e nikelit të klasës së baterive, dhe pjesa më e madhe e furnizimit global të paladiumit

Pa dyshim, me kalimin e kohës, vendet perëndimore do të gjejnë zëvendësues dhe “përpunues” për furnizimet e mëparshme të mallrave ruse. Për shembull, vendet mund të rrisin prodhimin vendas të gazit dhe naftës argjilore jokonvencionale, të rrisin përdorimin e energjisë bërthamore dhe të burimeve të rinovueshme, dhe minierat për metale të çmuara dhe tokë të rralla.

Bashkimi Europian gjithashtu mund të jetë aktiv në furnizmim e gazit nga Algjeria, Nigeria, Katari, Norvegjia dhe SHBA-të. Megjithatë, rivendosja dhe funksionimi i zinxhirëve globalë të furnizimit midis Europës , Amerikës së Veriut dhe Azisë do të marrin shumë kohë.

Ndërkohë, parandalimi që inflacioni të bëhet endemik dhe të rritet përsëri në nivelet e viteve 1970 mbi 10%, duke fshirë kursimet dhe vlerën e obligacioneve dhe investimeve gjatë rrugës, do të jetë një dhimbje koke e madhe për qeveritë që së shpejti do të përballen me zgjedhjet, si në Francë në prill dhe SHBA në nëntor.

Megjithatë, shfaqet një dhimbje koke edhe më e madhe se spektri i zemërimit të publikut për standarde më të ulëta jetese, kosto më të larta për transportin, ushqimin dhe ngrohjen e shtëpisë, si dhe perspektivën për më pak pushime dhe darka në restorante, transmeton portal arbresh.info

Pasojat nga pushtimi rus i Ukrainës po ndihen gjithashtu në pakësimin e shpejtë të rezervave ushqimore në të gjithë globin. Ashtu si me mallrat, kjo vjen në sfondin e një situate tashmë të përkeqësuar.

Organizata për Ushqim dhe Bujqësi e OKB-së, me seli në Romë, vlerëson se 800 milionë njerëz në të gjithë botën vuajnë nga pasiguria ushqimore.

Kjo është gati një e dhjeta e popullsisë globale. Nga ky numër, rreth 13 milionë janë të kequshqyer kronik ose në prag të urisë. Njerëzit në Afrikën Sub-Sahariane, Lindjen e Mesme dhe Azinë janë veçanërisht të ekspozuar.

Në shkurt, edhe para se trupat ruse të kalonin kufirin ukrainas, çmimet globale të ushqimeve arritën një nivel të lartë të të gjitha kohërave, duke reflektuar ndikimin që pati pandemia në sektorin e ushqimit.

Çmimet e grurit ishin 50% më të larta, elbi me 31% dhe vaji i farës së përdhosjes dhe luledielli me 60%. Programi Botëror i Ushqimit i OKB-së nisi thirrje urgjente për financim për të blerë grurë, miell dhe produkte të tjera ushqimore për t’iu përgjigjur urisë në Afrikën Lindore, provincën Tigray të Etiopisë, Jemenit dhe Afganistanit.

Stresi mbi rritjen e çmimeve u bë i dukshëm në disa vende: në Bangladesh njerëzit protestuan pasi sheqeri dhe gruri u rritën me 20 përqind, në Libi u protestua pasi çmimi i bukës u rrit me 45% dhe i vajit me 25%, gjithashtu edhe në Shqipëri u protestua për rritjen e çmimeve.

Tashmë, supermarketet në Toskanë, Sardenjë dhe Spanjë po kufizojnë shitjet e vajit të lulediellit në dy litra për klient.

Sulmi rus në Ukrainë tani kërcënon ta kthejë këtë situatë të përkeqësuar të ushqimit në një krizë humanitare në shkallë të plotë. Kjo është për shkak se Ukraina dhe Rusia së bashku përbëjnë 30% të eksporteve globale të grurit. Ato sigurojnë 52% të vajit të lulediellit, 14% të grurit, 19% të elbit dhe 14% të misrit.

Që nga fillimi i pushtimit, qeveria ukrainase ka ndaluar eksportet e grurit, hikërrorit, tërshërës dhe melit duke pasur parasysh krizën humanitare në rritje me të cilën po përballet në shtëpi me 2 milionë ukrainas të zhvendosur brenda vendit. Megjithatë, Ukraina po lejon ende dërgimin e vajit të misrit dhe lulediellit jashtë vendit. Megjithatë, kapaciteti i saj për të eksportuar këto produkte ushqimore kufizohet gjithnjë e më shumë nga shtrëngimi i kontrollit të Rusisë në Detin Azov dhe në vijën bregdetare të Ukrainës në Detin e Zi. Portet si Mariupol dhe Berdyansk janë jashtë funksionit për shkak të bombardimeve ruse.
Në të njëjtën kohë, 50 anije mallrash janë bllokuar në portet e Ukrainës, dy janë goditur nga minat.

Luftimet do të kufizojnë gjithashtu mbjelljen e të korrave në pranverë dhe vjeshtë në Ukrainë, ndërsa punëtorët e fermave ikin ose bashkohen me ushtrinë, dhe ndërsa fermat, pajisjet e fermave, kanalet e ujitjes dhe kapanonet e grurit janë shkatërruar.

Pasojat e reduktimit të eksporteve të grurit do të ndihen më menjëherë nga ato vende që importojnë drithërat e tyre kryesisht nga Ukraina dhe Rusia, veçanërisht Egjipti, Turqia, Libani, Tunizia, Jemeni, Libia, Bangladeshi dhe Pakistani. Irani gjithashtu blen 60% të grurit të tij nga Rusia, një nga arsyet pse Moska është aq e prirur për të mbajtur tregtinë e saj me Teheranin jashtë sanksioneve të vendosura nga perëndimi, edhe nëse ky kusht rrezikon të dëmtojë marrëveshjen bërthamore të Iranit, të cilën Rusia, Kina dhe Perëndimi aktualisht po përpiqet të ringjallet përmes bisedimeve në Vjenë.

Mungesa në tregun ndërkombëtar të drithit, e shkaktuar nga lufta në Ukrainë, vjen në një kohë kur rezervat gjetkë janë të ulëta. Në të vërtetë, ato janë aktualisht 31% nën mesataren e tyre pesëvjeçare.
Kanada ka pësuar korrje të dobëta për shkak të ndryshimeve klimatike dhe zjarrit në provincat perëndimore. SHBA dhe Argjentina kanë konsideruar kufizimin e eksporteve për të lehtësuar presionet në tregun e brendshëm dhe Rusia tashmë ka lidhur kontrata me Kinën për të shitur tepricën e grurit të saj dhe për të krijuar një rezervë financiare kundër sanksioneve perëndimore. Hungaria dhe Turqia gjithashtu kanë kufizuar eksportet në ushqim.

Ekziston gjithashtu rreziku i më shumë nacionalizmit ushqimor siç ishte evident gjatë pandemisë.
Vendet e pasura edhe në këtë rast duhet të tregohen më bujare ndaj vendeve të varfëra. Ashtu si me vaksinat kundër Covid-19, ekziston rreziku i blerjes dhe grumbullimit të panikut si nga eksportuesit ashtu edhe nga importuesit. Trazirat ushqimore që prekën dhjetëra vende gjatë rritjeve të mëparshme të çmimeve në 2007 dhe 2008 mund të kthehen shpejt.

Krizat globale, sikurse kjo e Ukrainës, nuk kanë të ngjarë të gjejnë një zgjidhje të shpejtë, sidomos me krizën e re të refugjatëve, e cila tashmë është më e larta në histori.

Kriza e afërt globale e ushqimit e bën luftën e paprovokuar dhe të pakuptimtë të Putinit kundër Ukrainës dyfish tragjike dhe katastrofike – jo vetëm për ukrainasit, por për miliona të tjerë që përballen me urinë në mbarë botën.

Ironikisht, shumë vende që shohin pasiguri në ushqim shohin edhe rritje të vështirësive dita ditës dhe të tilla janë vendet në Lindjen e Msme dhe Afrikë, ku edhe Putin “kishte dorë” këto vitet e fundit.

Siç i tha Napoleonit ministri i Jashtëm francez, Charles-Maurice de Talleyrand, është e neveritshme jo vetëm sepse është një krim, por, më keq akoma, është edhe një gabim./friendsofeurope/arbresh.info/