Dhjetë vjet më parë, dukej se ishte fillimi i fundit për Presidentin sirian Bashar al-Assad. Goditjet brutale të qeverisë së tij ndaj protestuesve paqësorë në vitin 2011 u konsiderua si kryengritje e mbështetur nga armiqtë e huaj, përfshirë edhe SHBA.

Mizoritë e shtuara, përfshirë përdorimin e armëve kimike kundër civilëve, vrasjet masive dhe torturat, gjatë luftës civile dhjetëvjeçare që pasoi. Vlerësimet sugjerojnë se më shumë se 600,000 njerëz kanë vdekur dhe miliona të tjerë janë zhvendosur, duke e bërë luftën civile siriane një nga konfliktet më vdekjeprurëse, më shkatërruese të shekullit 21.

Një nga një, shumë vende ndërprenë lidhjet me Assadin dhe qeverinë e tij, përfshirë edhe SHBA-në, e cila vendosi sanksione ekonomike në vitin 20211 dhe mbylli ambasadën e saj përgjithmonë në vitin 2012.

Edhe Liga Arabe, një organizatë me ndikim e kombeve të rajonit, dëboi Asadin në vjeshtë të vitit 2011 me shpresën për të mirëpritur kundërshtimin në rritje të armatosur ndaj sundimit të tij-një strategji që ajo kishte përdorur me disidentët në Libi, ku udhëheqësi i gjatë Muammar el-Gaddafi u vra nga rebelët e mbështetur nga NATO, pikërisht kur qeveritë e huaja dhe Kombet e Bashkuara po përgatiteshin të merrnin veprim edhe në Siri.

Me pak fjalë, Assadit iu mbyllën të gjitha dyert ndërkombëtare.

Por tani është muzgu i vitit 2021, dhe presidenti sirian jo vetëm që ka mbijetuar, por duket se është gati të bëjë një rikthim mahnitës në skenën botërore.

Një dekadë pasi veprimet e tij ndihmuan në fillimin e luftës civile, Assad qëndron i fortë mbi një vend të shkatërruar kryesisht që ka pak mundësi të tjera për udhëheqje. Dhe me ndihmën e aleatëve, Iranit dhe Rusisë, ai ka arritur të rimarrë një pjesë të madhe të Sirisë nga duart e rebelëve dhe xhihadistëve që u përpoqën ta rrëzonin.

Tani, duke njohur realitetin, shumë nga vendet që e ndërprenë atë 10 vjet më parë kanë filluar ta mirëpresin përsëri, pavarësisht kundërshtimit të vazhdueshëm të SHBA ndaj sundimit të tij. Shenjat treguese: Vetëm muajin e kaluar Jordania rihapi kufirin e tij me Sirinë dhe Liga Arabe pritet gjerësisht të rivendosë anëtarësimin e saj së shpejti.

“Assad do të qëndrojë në pushtet,” i tha Neësëeek ish -ambasadori Robert Ford, i dërguari i fundit amerikan në Siri. “Nuk ka asnjë mënyrë për të imagjinuar se opozita siriane tani me forcën e armëve do të jetë në gjendje ta detyrojë atë të japë dorëheqjen. Nuk ka një alternativë të zbatueshme.”

Për Fordin, i cili ishte dëshmitar i zhvillimeve që çuan në luftën civile të dorës së parë, duke shmangur turmat e zemëruara në Damask në vjeshtën e 2011 dhe bombat e lidhura me Al-Kaedën që tronditën kryeqytetin dimrin e ardhshëm, është një rezultat i vështirë për tu parë.

“Siria është një vend i shkatërruar ekonomikisht”, tha ai. “Gjysma e vendit është zhvendosur [dhe] më shumë se një e katërta e popullsisë është larguar nga vendi. Nuk do të bëhet më mirë për sirianët mesatarë brenda Sirisë dhe nuk do të bëhet më mirë për refugjatët sirianë. Është thjesht tragjike.”

Me një ndryshim në udhëheqje të pamundur, theksi tani do të kalojë në mënyrën se si vendet e tjera merren me Damaskun, thotë Mona Yacoubian, një ish -analiste e Departamentit të Shtetit, e cila sot shërben si këshilltare e lartë për Sirinë në Institutin e Paqes në Shtetet e Bashkuara.

“Duke pasur parasysh mbështetjen e fortë ruse dhe iraniane, Assad ka të ngjarë të mbajë pushtetin e tij për të paktën në periudhën afatmesme”, tha ajo. “Shumë vende në rajon e kanë kuptuar këtë, dhe ne po fillojmë të shohim përpjekjet më të spikatura për t’iu përshtatur këtij realiteti”.

Ndërsa afrimi midis Sirisë dhe kombeve të tjera arabe ecën përpara, ajo që ende nuk është e qartë është se çfarë forme do të marrin ato përpjekje dhe, në mënyrë kritike, si do të përgjigjet SHBA dhe cilat zhvillime ka të ngjarë të ndikojnë në ekuilibrin e fuqive në rajon dhe më gjërë.

Çfarë i shtyn vendet që i shmangen Asadit për të ecur drejt normalizimit të marrëdhënieve, duke pasur parasysh se kushtet që çuan në izolimin e tij nuk kanë ndryshuar rrënjësisht?

Ekspertët thonë se dëshira për stabilitet rajonal duket të jetë më e fortë se shqetësimet mbi udhëheqjen e Asadit ose akuzat për abuzime masive të të drejtave të njeriut që e kanë shoqëruar atë.

Ndër shembujt që ajo përmend për ndryshimin e ndjenjës rajonale ndaj Asadit është përmirësimi i kohëve të fundit në marrëdhëniet midis Sirisë dhe Jordanisë, një partner i madh amerikan në Lindjen e Mesme. Përveç rihapjes së kufirit në shtator, Mbreti i Jordanisë Abdullah II mori në mënyrë simbolike një telefonatë nga Assad në fillim të këtij muaji, komunikimi i parë i tillë midis dy udhëheqësve në një dekadë. Gjithashtu vlen të përmendet: vendimi i fundit nga administrata e Biden për të lehtësuar disa nga sanksionet më të ashpra kundër Asadit të koduara në Aktin e Cezarit, një ligj i vitit 2019 që kufizon kompanitë e huaja të angazhohen në aktivitete biznesi që mbështesin Damaskun. Ndryshimet lejuan dërgimin e gazit egjiptian dhe karburantit jordanez në Libanin e uritur nga energjia përmes Sirisë.

Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Bahreini tashmë kanë rihapur ambasadat e tyre në Damask, dhe INTERPOL këtë muaj ripranoi Sirinë në organin global të zbatimit të ligjit për herë të parë që nga dëbimi i vendit në 2012.

Të gjitha këto zhvillime, megjithatë, janë në kundërshtim me qëndrimin zyrtar të SHBA -së për Asadin dhe Sirinë. Lidhjet diplomatike midis Uashingtonit dhe Damaskut mbeten të ndërprera dhe ambasadat e tyre përkatëse të mbyllura, pa asnjë rrugë të qartë drejt pajtimit.

Ndërkohë, Siria vazhdon të mbajë një prani diplomatike në SHBA në formën e misionit të përhershëm të vendit në Kombet e Bashkuara në Neë York City. Aliaa Ali, e cila shërben si sekretare e tretë në mision, thotë për Neësëeek se qeveria e saj shpreson se vendimi i fundit nga administrata e Biden për të lejuar dërgesat e energjisë në Liban “do të reflektojë pozitivisht tek populli sirian dhe do të jetë një ogur që Shtetet e Bashkuara të ndryshojnë qasjen e saj”.

Qëndrimi i ekspertëve për  qeverinë siriane daton në ditët e babait të Asadit, Hafez al-Assad, i cili mori presidencën në 1971, duke filluar një sundim dinastik gjysmë shekulli që vazhdon edhe sot e kësaj dite.

Marrëdhëniet me Perëndimin ishin të tendosura edhe nën sundimin e Assadit të vjetër, një adhurues tradicional i ideologjisë Baathiste, e cila ndërthur socializmin dhe nacionalizmin arab. Djali i tij, Bashar, ishte një okulist aspirues që studionte në Mbretërinë e Bashkuar kur vdekja e vëllait të tij të madh e bëri atë trashëgimtar të dukshëm. Ai fillimisht filloi një epokë të re, më kozmopolite në fytyrën e saj, kur mori presidencën pas vdekjes së babait të tij në 2000.

Marrëdhëniet SHBA-Siri u prishën gjatë dekadës së parë të shekullit 21, megjithatë, dhe përfundimisht u rrëzuan me fillimin e luftës civile në 2011.

Bouthaina Shaaban, pjesë e qeverisë së Assad, thotë se “mungesa e besimit dhe mungesa e besueshmërisë së politikave amerikane gjatë administratave të ndryshme gjatë dekadave të fundit, përveç shkeljes së vazhdueshme të ligjit ndërkombëtar dhe agjencive ndërkombëtare, dhe përpjekjeve të tij për të krijuar konflikte në shumë vende, të gjitha këto çuan në përkeqësimin e pozitës dhe rolit të SHBA-ve në botë”.

Sipas saj, edhe aletatët amerikanë kanë filluar të humbasin besimin te politika amerikane.

Ajo e karakterizon konfliktin sirian deri tani si një fitore mbi Perëndimin dhe atë që ai u përpoq t’i provonte botës.

Megjithatë, Siria nuk e bëri luftën e vetme. Ashtu si vullnetarë nga shumë vende u bashkuan me rebelimin kundër qeverisë siriane gjatë konfliktit, ashtu edhe luftëtarët e huaj ndërhynë në emër të tij.

Ndër ata që u mobilizuan me mbështetjen e Iranit për të mbështetur Asadin në Siri në 2013 ishte Lëvizja Hezbollah al-Nujaba e Irakut, pjesë e një “Boshti të Rezistencës” të vetëshpallur, kryesisht shiitë myslimanë që kundërshton veprimet e Uashingtonit dhe partnerëve të tij në rajon.

Pjesa më e madhe e botës në atë kohë ishte e fokusuar në imazhe të tjera të tmerrshme, të tilla si bomba me fuçi që binin nga avionët qeveritarë në qytetet siriane dhe raporte për tortura dhe vrasje sistematike të mijëra armiqve të Asadit në burgjet sekrete në të gjithë vendin. Akuzat për krime lufte të qeverisë siriane që përfshinin armë të tilla të ndaluara gjithashtu vazhduan, duke përfshirë përdorimin e gazit nervor për të vrarë 1,400 qytetarë të Ghouta, një periferi të Damaskut, në 2013.

Vetëm gjatë kësaj periudhë u zhvendosën 6.6 milionë njerëz, ndërsa sipas të dhënave të OKB-së, një pjesë e madhe e zhvendosjes ka ndodhur brenda vendit.

Analistët politikë thonë se ndërhyrja e Rusisë në luftën e Sirisë ishte një “fitore” e Rusisë mbi botën Perëndimore, e cila  në një formë i tregoi Perëndimit që Rusia “u del në ndihmë aleatëve”.

Assad përfitoi shumë nga mbështetja ruse në heqjen qafe të kundërshtarëve të tij dhe zvogëlimin e kontrollit të tyre mbi rajonet e Sirisë. Dhe më e rëndësishmja, ajo zvogëloi shanset për t’u larguar për shumë nga ata që u ankuan për të, qofshin ata politikanë apo ushtarë që janë akoma tani brenda institucioneve të sistemit.

Mbështetja e SHBA për Forcat Demokratike Siriane vazhdon, megjithëse është e kufizuar në mposhtjen e mbetjeve të ISIS. Ndërsa Rusia rriti praninë e saj në të gjithë Sirinë, krahu politik i Forcave Demokratike Siriane, Këshilli Demokratik Sirian, hapi një linjë me Moskën gjithashtu me shpresën se SHBA dhe Rusia mund të punojnë së bashku për të siguruar një marrëveshje midis tyre dhe Damaskut.

“Ne jemi shumë të interesuar për bisedime të drejtpërdrejta me Asadin, me qeverinë siriane,” tha bashkë-kryetari i Këshillit Demokratik Sirian Elham Ahmad në një tubim të vogël të gazetarëve në Uashington në fillim të këtij muaji. “Ne u kërkuam partnerëve tanë të luajnë një rol pozitiv për të na bërë të gjejmë një zgjidhje midis nesh dhe qeverisë siriane”.

Përparimi ka qenë i ngadalshëm, megjithatë, dhe mungesa e rezultateve ka çuar në disa hamendje të tjera ndonjëherë, madje edhe në mesin e forcave me partneritet me SHBA.

Amerikanët u përfshinë në diçka që ishte shumë më e madhe se sa vetë ata në Lindjen e Mesme, dhe në një kuptim përfunduan duke qenë lojëtarë në mesin e shumë të tjerëve.  Dhe lojën që po vazhdon të luhet në Siri, nuk e kontrollon dot më as Irani, as Rusia, as Assadi dhe as Turqia.

Situata është shumë më komplekse sesa paraqitet./Newsweek/ Arbresh.info/