Nga: Mustafa Bajrami

Që nga fillimi, historinë e ka përshkuar një pyetje delikate rreth se cilës njerëzit gjithnjë janë ndarë në dysh: Besimi në Zot? Kjo pyetje ka lodhur mendjet më të ndritura dhe si rezultat janë dalë teori të shumta filozofike, sociale e politike. Pyetja që ndërlidhet me besimin në Zot në fakt ka të bëjë me fenë: sa kemi nevojë për te në jetën tonë të përditshme?

Nëse shkenca u mor me atë si filloi jeta e njeriut në tokë, feja qëllimisht shpërfilli brengën e shkencës dhe u ndalë në histori – tek njeriu i parë. Përderisa shkenca edhe më tutje rropatet me atë se kur dhe si filloi jeta në tokë, feja, për shkak të misionit që ka që njeriun ta bëjë njeri, punën e saj e vazhdoi edhe më tutje për njeriun. Edhe pse vende-vende feja flet edhe me gjuhën e shkencës, ajo detyrimisht i përmbahet misionit të saj: Njeriun ta ruajë si njeri.

Feja insiston në atë se historia fillon me njeriun dhe për objekt të vetin ka njeriun. Edhe shpallja e librave të shenjtë u bë për njeriun; edhe profetët u dërguan për njeriun; për njeriun u përkulën engjëjt; për të u krijua çdo gjë dhe në shërbim të tij është vënë gjithashtu çdo gjë. Sipas mësimeve të fesë, epiqendra e gjithë ekzistencës është njeriu, rreth tij rrotullohet çdo gjë dhe për shkak të tij, një ditë do të shkatërrohet çdo gjë. Feja na mëson se edhe para Ademit kishte jetë, por jo histori. Historia, sipas fesë, është vetëm jeta e njeriut dhe veprimtaria e tij.

Së këndejmi, Ademi është profeti i parë, ndërsa Muhamedi a.s. i fundit. Detyrë parësore e të gjithë profetëve ishte besimi i drejtë në një Zot. Njeriu që beson drejt në një Zot dhe që i përmbahet mësimeve të fesë është besimtari i lavdëruar nga ana e fesë, ndërsa ai që nuk beson po është i vyeshëm për veten, për rrethin dhe për shoqërinë, edhe pse jo besimtar, respekti ndaj tij nga ana e njerëzimit nuk duhet të mungojë.

Sipas fesë, e gjithë historia është një jetëpërshkrim i vetëm njeriut njeri, të tjerët janë po vetëm njeriu njeri ekziston. Feja thotë që shkenca e historinë është mësuese e mirë që na mëson mënyrën si të sendërtojmë të ardhmen me brumin e së kaluarën dhe mundin e së tashmes. Pa brumë nga dje dhe pa mund prej sot. e nesërmja është e rëndë, sikur që pa njerëz si njerëz dhe pa elitë si elitë historia nuk mund të sendërtohet.

Feja, sipas mësimeve që ia jep, për epiqendër të veten duhet ta ketë njeriun. Atij i dedikohet dhe ashtu duhet të vazhdojë. Para njeriut nuk ka pas fe, sikur që pas njeriut nuk do të ketë nevojë për fe. Është gabim të thuhet se njeriu duhet të jetë në shërbim të fesë, sikur që është gabim të mos thuhet se feja është në shërbim të tij.

Sikur të gjitha shkollat tjera edukative, edhe feja ka mjetet e saja për të edukuar njeriun. Agjërimi, pas besimit në një Zot dhe pas namazit si lidhje mes atij që beson dhe Atij që i besohet, është i treti për nga rëndësia në fenë islame. Feja islame na mëson se agjërimi është fuqia e nënshtrimit, baraspeshimit dhe e krijimit të harmonisë mes shpirtit dhe materiales në ne. Vënia në harmoni e shpirtërores me materialen është detyrë parësore e fesë islame, ndërsa shpërputhja e kësaj harmonie, sidomos në brendinë tonë, është derivat i veprimtarisë së djallit, si e tillë është vepër e dënueshme.

Nënshtrimi shpirtit tonë si pjesë e Zotit në ne, në realitet është nënshtrim ndaj energjisë së brendshme e cila është më e lartë se vet trupi material. Filtrimi i këtij të fundit më së miri arrihet nëpërmes agjërimit. Në thellësitë tona të filtruara buron revolta e cila nëpërmes agjërimit duhet të shndërrohet në qëndrueshmëri, në kthim kah vetvetja dhe përgatitje për t’iu qasur jetës të revoltuar.

Kthimi ka vetvetja, sipas filozofisë së agjërimit, është marrja e fatit tonë në duart tona, për t’u përmbajtur dhe për të vazhduar më tutje të përmbajtshëm. Revolta të cilën agjërimi e admiron është lufta ndaj çdo imponimi material që vjen nga jashtë, thyes i harmoninë së brendshme. Profetët e Zotit janë modeli më i mirë i revoltës kundër të ligës që është pjellë e disharmonisë mes shpirtërores dhe materiales në ne. Revolta është thirrja e fundit për një jetë ku shpirtërorja nuk pranon të shkelet, ndërsa për materialen kërkon që as të mbivlerësohet, as të nënvlerësohet. Sipas mësimeve të fesë, agjërimi është mësimi si duhet të jemi dhe çka nuk duhet të jemi. Ai është manifestimi i arsyes dhe i zërit të Zotit në ne.

Në islam, agjërimi ka rolin e sendërtimit të jetës mbi principin e harmonisë, e të mesmes së virtytshme. Islami si fe e paqes thotë se paqja e vërtetë arrihet kur ajo fillimisht sendërtohet në brendësinë tonë, nga andej me familje dhe me mbarë shoqërinë. Ne të gjithë e dimë se kjo jetë është jetë brengash dhe sakrificash. Në çdo pore të saj haset në vështirësi pa të cilat jeta as që ka kuptim. Betejat mes të mirës dhe të ligës janë fakte të pashmangshme të ekzistencës tonë. Për shkak se jeta në kuptimin e saj fenomenal njeriut i prezanton edhe harmonitë edhe disharmonitë e saj, ne edhe më tutje do të kemi nevojë për diçka që na mëson si të ruajmë harmoninë e jetës sonë.

Harmoninë mes gjithçkaje që na rrethon kemi nevojë të ndjejmë thellë dhe ta jetojmë jetën melodike me natyrën dhe objektet e saj. Ditë e më shumë po ndjehet nevoja për Zotin që kaq shumë kjo botë i është larguar. Përditshmëritë tona i fillojmë me frikë, netët e tëra i zbardhim duke qarë të kaluarën, duke u frikësuar prej të ardhmes. Agjërimi, në kuptimin e vet final, pasqyron luftën morale për t’i kapërcyer këto disharmoni, për t’iu afruar sa më shumë ideales. Kërkesa për jetë të qetë si kërkesë legjitime jona, shpie kah nevoja për agjërimin i cili doemos duhet të kuptohet si nevojë e zotërimit të mjeteve të nevojshme për të triumfuar mbi të ligat që na rrethojnë.

Feja na mëson se njeriu është i lindur me predispozitën për të qenë i mirë. Mirëpo, shumë herë në mungesë të fuqisë së brendshme shpirtërore e herë-herë i ndikuar nga bota materiale e jashtme njeriu bie pre e instinkteve që dinë të bëhen egoiste e agresive. Agresivitetet janë shkelje apo tejkalime të kufijve të arsyes. Agresiviteti është rezultat subordinar i instinktit njerëzor. Agjërimi domosdo ndihmon që t’i nënshtrojmë instinktet arsyes. Njeri i virtytshëm është ai që udhëhiqet nga arsyeja që respekton ligjet e natyrës dhe të jetës në përgjithësi.

S’duhet të harrojmë, agjërimi është adhurim, sikur edhe çdo sjellje e mirë që është akt adhurimi. Agjërimi i vërtetë nuk duhet kuptuar si ikje nga begatitë. Ai nuk guxon të kuptohet as si tërheqje mistike nga ku bota shihet si diçka që nuk mund të ndryshohet. Agjëruesi duhet të jetë në hap me kohën. Historia e Islamit është plot me ngjarje të suksesshme pikërisht në kohën e agjërimit. Agjërimi i cili nuk jep këto afinitete ai nuk është i vërtetë, nuk është kuptuar mirë dhe as që kemi njohur filozofinë e tij.

Nuk do të gabojmë nëse themi edhe një herë se: Agjërimi është fuqia e revoltit kundër të ligës, kundër dhunës dhe padrejtësive; është vetëmohimi dhe sakrifica për të tjerët, që njeriun ta bëjë dhe ta mbajë edhe më tutje njeri.