Siç edhe e dini agjencitë e lajmeve kanë qenë dhe janë njëra prej elementeve ma të rëndësishme në rrugëtimin e zhvillimit të shoqërive nacionale e internacionale. Të lindura në gjysmën e shekullit XVII, në kulmin e revolucionit të parë industrial.

Nga: Avni Jashari

Sot në shekullin XXI agjencitë e lajmeve kanë edhe ueb sajtat e tyre duke i shndërruar ato edhe në agjenci apo gazeta elektronike apo shkurt Portale informative. Me transformimin e zhvillimin shkencor janë bërë transformime edhe në media.

Cili pra është sistemi gjeneral i tyre – dje, sot dhe nesër – Agjencitë e lajmeve kanë katër faza të punës: Mbledhjen e informatave, selektimin dhe kontrollimin e informatës, rregullimin në bazë të etikës së informatës, dhe vërtetësinë e tyre.

Pavarësisht nga pengesat që kanë agjencitë e lajmeve, gazetarët që punojnë në to janë të detyruar t`i verifikojnë sa herë që kanë mundësi të dhënat e përdoruara në shkrimet e tyre. Këtu punën dhe rolin e vet duhet ta bëj me përpikëri edhe redaktori i cili është i detyruar që ta lexojë dhe rilexoj, qoftë ai lajm, temë apo gjetiu që më mos rrëshqas ndonjë shkelje eventuale e etikës gazetareske.
Fazat, puna dhe klasifikimi i informatave në agjencitë e lajmeve është shumë delikate. Norma e parë shikon shkrimin, normë kjo që i drejtohet publikut e në këtë rast publikut mbar shqiptarë në të gjitha trevat ku flitet gjuha shqipe. Ne e dimë tashmë se kemi një standard gjuhësor të unifikuar në 1972, ai standard gjuhësor mund ti ketë mangësitë dhe boshllëkët e veta mirëpo përderisa është në fuqi ne si gazetar duhet ta respektojmë.

Ka shumë gjëra që duhet të shtrohen e diskutohen ndërmjet ne gazetarëve e me pastaj edhe ndërmjet gazetarëve në raport me publikun e gjerë. Një problem gjeneral, që nuk e shikon vetëm agjencitë e lajmeve por të gjithë gazetarinë: është problemi i etikës e deontologjisë. Për shumë aspekte agjencitë e lajmeve janë ma shumë të zhytura në këtë problem e për disa aspekte më pak.

Mungesa e ekuilibrit dhe ndershmërisë nganjëherë mund të jenë të pavetëdijshme. Struktura dhe shkrimi i një teme apo lajmi e qet në kurth gazetarin at`herë kur ai ka simpati për X-Y politikanin dhe këtu mandej hyn në valle edhe emocionet e që në etikën e mirëfilltë gazetare nuk guxojmë në asnjë rast të bimë pre e të ashtuquajturave emocione. Detyra e gazetarit në agjencitë informative në këtë rast duhet të jetë se ai/ajo është i detyruar të raportoj drejt dhe të përshkruaj drejt se çka ka thënë dhe ç`ka ka bërë X-Y politikani dhe në fund ta lërë të qetë lexuesin që ta nxjerr vetë konkluzionin.

Dukuri të shumta kemi ne këtu në Kosovë sidomos pas luftës ku një pjesë e konsiderueshme e gazetarëve, gazetave e, e medieve kanë ra pre e politikës dhe qarqeve të ndryshme politike e që në fakt kjo është shkelje e etikës gazetareske.

Një tjetër problem që duhet shtruar është edhe ai i ashtuquajturi “Copy – Paste” (Kopjimi i materialeve të ndryshme) qoftë ai lajm, temë apo fotografi, dhe mos citimi i burimit se nga dhe ku është marr. Kjo është një problem që e shikon mbarë agjencitë e lajmeve botërore, ku plagjiatura ditë e ma andej po bëhet e pa shmangshme.
Etika e gazetarisë është etika e gazetarit, si edhe për kënd do qoftë tjetër, njohja e moralit, si qytetar si profesionist etj. Për atë që punon në kampin e informatave duhet të jetë mirë i vetëdijshëm nga konsekuencat e mundura morale, sociale, politike etj. Më shumë se kushdo tjetër gazetari duhet të jetë i denjë në profesionin e tij, duke u nisur çdoherë nga arsyeja e jo vetëm nga respekti i kodeve etike e morale, po gjithashtu mbi të gjitha korrektësia, respekti dhe realiteti duhet ta përcjellin në punën e tij informative.

Nëse një formë e etikës është e drejta e të gjithëve, për një gazetar është e domosdoshme edhe një informatë etike, që do të thotë një njohje e mirë e kodit penal të gjyqësorit për gazetari dhe njohja e kodeve deontologjike e stabile. Si shembull të kësaj unë do ta marr Evropën e në veçanti Italinë dhe të ashtuquajturën “Karta e Trevizos”. Një dokument i auto – disiplinës për mbrojtjen e dhe të drejtën e fëmijëve në portalet informative nga mbrojtja e materialeve erotike që është ba një dukuri tashmë e brishtë. Në asnjë mënyrë dhe asnjë formë nuk guxon X-Y Portali apo agjenci On Line në internet ti fus në një faqe këndin për fëmijë dhe fotot e informatat erotike, këto domosdoshmërish duhet të janë të ndara. Duhet respektuar i ashtuquajturi “Children`s Bill of Rights fort the Internet”. Si dhe “Karta e të drejtës”, që gazetarët në agjenci duhet do e mos ta respektojnë, që kujton obligimin e mos diskriminimin e racave, religjionit, gjinisë, aftësive fizike e mentale, opinionet politike, e drejta për ta ruajtur privatësinë e personave, respekti i jo – fajësisë nga personi që është nën proces gjyqësor, transparenca e burimeve etj.

Për gazetarin e drejtë e të vërtet Melvin Mensher e ka një vlerësim, ku thotë se ai është vlerësimi më i lartë i gazetarit. T`i thuhet “është gazetar i kujdesshëm,”. Këto fjalë nënkuptojnë që gazetari duhet të kujdeset shumë për të qenë ma i sakët, edhe nëse punon në kushte të egra kohore e hapësinore, ai (Lexo: gazetari) duhet të jap maksimumin nga vetja e tij që ta nxjerr saktësinë e informacionit, vërtetësinë dhe verifikimin e tij e që kjo do të ishte një respektim fondamental i etikës dhe vërtetësisë gazetareske.

Duke marrë parasysh se agjencitë e lajmeve janë burim i shumë medieve tjera qofshin ato të shkruar vizive e elektronike, ekipa drejtuese e tyre duhet të jetë korrekte dhe respektuese ndaj etikës. Agjencitë e lajmeve në këtë kamp, pra të etikës kanë një përgjegjësi ma të madhe se këto që i cekëm më lart. Një gazetari korrekte m`varet shumë edhe nga njohja morale e që me do e mos këtë të fundit duhet ta kenë ata gazetar që punojnë në portalet informative.

Unë në fund dua vetëm ta citoj një thënie që e thotë gazetari dhe shkrimtari amerikan Xhon Hersei: Gazetari, në përpjekjet e tij të hershme për të shprehur të vërtetën ka tri detyrime: ndaj lexuesit, ndaj ndërgjegjes dhe ndaj subjekteve njerëzore.