Në këtë datë 17 vjet më parë, unë po hulumtoja dhe vëzhgoja virusin e sindromës së rëndë të frymëmarrjes akute (SARS) për disa muaj pasi u përhap në Azi, duke arritur përfundimisht në 37 vende dhe duke sëmurë 8,098 njerëz e duke vrarë 774 prej tyre.

Pra, ndërsa lexoja raportet e para për një grup sëmundjesh të lidhura me tregun e kafshëve, me pacientin e parë që shfaqi simptoma të pneumonisë qysh në 12 dhjetor të vitit 2019, pata një ndjenjë  të déjà vu-së. Deri në natën e Vitit të Ri, ishte e qartë se diçka e ngjashme me SARS – siç rezulton, koronavirusi Wuhan është në të njëjtën familje të viruseve si SARS dhe MERS (sindromi i frymëmarrjes në Lindjen e Mesme) – po shpalosej në Kinë.

Laurie Garrett

Virusi misterioz i pneumonisë që doli nga një treg i kafshëve të gjalla në qytetin qendror të Kinës, Wuhan muajin e kaluar, tani ka infektuar shumë njerëz, mbi një zonë shumë të gjerë gjeografike, për t’u kontrolluar lehtë.

Coronavirus Wuhan – pjesë e një familje virusesh që janë të zakonshëm në mesin e kafshëve dhe që mund të shkaktojnë ethe, si dhe simptoma të frymëmarrjes kur transmetohen te njerëzit – është gjetur në qytete në të gjithë Kinën, dhe udhëtarët prej atëherë e përhapin virusin në disa vende , përfshirë Singaporin, Japoninë, Vietnamin, Tajvanin dhe Korenë e Jugut, si dhe Hong Kongun dhe Macau.

Rasti i parë amerikan – duke përfshirë një burrë në të 30-at e tij, i cili udhëtoi kohët e fundit në Wuhan – u konfirmua jashtë Seattle më 21 janar, përpara se Qendrat për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve njoftuan të Premten një rast të dytë në agoikago. Që nga e Premtja, të paktën 41 njerëz kanë vdekur nga kjo sëmundje.

Unë paralajmërova se Kina dukej se po ndërmerr hapa më agresivë duke mos lejuar postimet në media sociale, duke arrestuar njerëz të akuzuar për përhapje të “thashethemeve” dhe mbyllje të rrjedhës së informacionit në lidhje me shpërthimin sesa që po ndalonte transmetimin e virusit. Për më shumë se një javë, numri i raportuar i çështjeve mezi u ndryshua pasi autoritetet lokale mbyllën Tregun e Detit me shumicë ‘Huanan’, burimin kryesor i virusit. Dhe autoritetet këmbëngulin se shkaku nuk ishte as SARS, as viruse të ngjashme si gripi, gripi i shpendëve, ose MERS.

Ata gjithashtu deklaruan në mënyrë të përsëritur se nuk kishte asnjë provë të përhapjes njerëzore- të sëmundjes (e cila rezultoi e rreme), duke bërë që Organizata Botërore e Shëndetit dhe bota e jashtme të besojnë se mbyllja e tregut të kafshëve të gjalla në mënyrë efektive e ndaloi shpërthimin.

Kohët e fundit më 18 janar, Qendra Kineze për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve postoi paralajmërime të ashpra kundër kushtimit të vëmendjes ndaj “thashethemeve” dhe këmbënguli se nuk kishte raste të sëmundjes në spitalet jashtë Wuhan, duke shtuar se shpërthimi i sëmundjes ishte “i parandalueshëm dhe i kontrollueshëm”.

Por ne tani e dimë se kjo nuk ishte e vërtetë.

Zyrtarisht, ka më shumë se 1.000 raste të koronavirusit Wuhan. Megjithatë, jozyrtarisht, numri i të dhënave ka të ngjarë të jetë shumë më i lartë, dhe më shumë se 20 qytete kineze kanë raportuar raste të koronavirusit.

Studime të ndara nga Kolegji Imperial i Londrës dhe Shkolla Mjekësore Universitare e Hong Kongut vlerësuan se rreth 1.300 deri në 1.700 njerëz u infektuan gjatë javës së parë të Janarit, kur zyrtarët kinezë raportuan vetëm një mori rastesh dhe minimizuan ashpërsinë e epidemisë. Këtë javë, ekipi i Kolegjit Imperial vlerësoi se kishte gjithsej 4,000 raste (me mundësinë deri në 9,700 raste në skenarin e rasteve më të këqija) deri më 18 janar, kur raporti zyrtar ishte ende në 62 raste.

Duke përdorur një metodë të ndryshme statistikore, shkencëtarët në Universitetin Verilindor në Boston vlerësojnë se 5,900 persona ishin infektuar deri më 23 janar.Pavarësisht nga pabarazia e gjerë në shifra, kjo epidemi e re duket se përgatitet të eklipsojë shkallën e epidemisë SARS të vitit 2003, dhe tashmë është shumë larg nga mundësia e masave të thjeshta të kontrollit.Virologu i Universitetit të Hong Kongut, Guan Yi, i cili ishte pjesë e ekipit që zbuloi virusin SARS, thotë për Washington Post se epidemia është aq jashtë kontrollit tani sa “një shpërthim më i madh është i sigurt”. Ai tha se edhe me një vlerësim konservator, shpërthimi mund të ishte 10 herë më i madh se epidemia SARS – me një shtrirje prej më shumë se 80,000 rastesh.Ndërsa disa veteranët të tjerë të SARS më thonë se tashmë mund të ketë “mijëra” individë të infektuar në Kinë.

Për shkak se autoritetet fillimisht minimizuan seriozitetin e shpërthimit, në vend që të zbatonin masa të shpejta të kontrollit, njerëzit kanë udhëtuar për në dhe nga Wuhan – një qendër e madhe e transportit me një popullsi prej 11 milion njerëzve – dhe padashur mbartnin virusin me vete.

Autoritetet kineze kanë mbyllur fluturimet, tragetet, autostradat dhe trenat duke lënë Wuhan, si dhe transportin publik brenda qytetit. Dymbëdhjetë qytete të tjera në Kinë kanë lëshuar kufizime të udhëtimit në një veprim të paparë për të përmirësuar virusin vetëm disa ditë para Vitit të Ri Lunar, më 25 janar, i cili zakonisht përdor migracionin më të madh njerëzor në tokë, me qindra miliona njerëz që udhëtojnë për të parë të afërmit.

Pas pretendimit tim të 8 janarit që qeveria kineze po mbulonte një epidemi të konsiderueshme, presion të caktuar nga agjensitë e Kombeve të Bashkuara, Ministritë e Shëndetësisë në të gjithë botën dhe komunitetin shkencor. Më në fund, shefi i partisë komuniste provinciale Wuhan, Jiang Chaoliang, dhe homologët e tij në rrethet fqinje, u kritikuan nga Presidenti Xi Jinping i cili urdhëroi liderët e Partisë që “të vendosin sigurinë dhe shëndetin e njerëzve si përparësi kryesore dhe të marrin masa efektive për të frenuar përhapjen e virusit. ”

Më 20 janar, Komisioni Kombëtar i Shëndetit në Kinë caktoi sëmundjen e re një infeksion të klasit B, megjithëse po e trajtonte virusin si një infeksion të klasit A ​​- që do të thotë karantina të detyrueshme dhe bllokime të komunitetit mund të përdoren për të ndaluar përhapjen e tij.Dhe të nesërmen, Komisioni Qendror i Qështjeve Politike dhe Ligjore postoi në rrjetet sociale se, “Kushdo që vendos fytyrën e politikanëve para interesave të njerëzve, do të jetë mëkatari i një mijëvjecari për partinë dhe popullin”.

Komenti paralajmëroi gjithashtu se “kushdo që vonon dhe fsheh raportimin e rasteve jashtë interesit të tij personal, do të gozhdohet në shtyllën e turpit përjetësisht” dhe theksoi se transparenca ishte mbrojtja më e mirë kundër thashethemeve dhe frikës së përhapur.Nuk është për t’u habitur, numri i raportuar i rasteve nga e gjithë Kina u shpërnda në mënyrë dramatike pas fjalimit të presidentit Xi dhe presionit të mëpasshëm nga Pekini. Kjo i ka ngatërruar gjërat në mënyrë të konsiderueshme, duke e bërë të pamundur të dihet se sa është numri i sakët i njerëzve të prekur nga kjo epidemi e krejt kjo për shkak se autoritet lokale nuk kishin qenë të lejuar të tregonin numrin e vërtetë të rasteve.

Edhe më keq, pavarësisht thirrjeve për hapje, heroi i SARS, Dr. Zhong Nanshan, i cili u lavdërua për përpjekjet e tij në vitin 2003, dha një intervistë televizive në 20 janar në të cilën ai paralajmëroi se 14 punonjës të kujdesit shëndetësor ishin infektuar në Wuhan, rreziku për personelin mjekësor është akut, dhe ashpërsia e kërcënimit do të rritet nëse virusi pëson mutacion. Zhong, i cili fillimisht kishte bërë disa paraqitje në televizionin kinez, nuk është shfaqur në transmetime ditët e fundit, me disa që spekulojnë se qeveria tani po e detyron të hesht atë.

Por paralajmërimi i Zhong përfaqësonte një shkencë të shëndoshë. Siç shkroi ekipi kryesor i virologjisë kineze, pasi krahasoi gjenetikën dhe proteinat e virusit të ri dhe SARS, “Wuhan nCoV paraqet një rrezik të rëndësishëm për shëndetin publik të njeriut”, sepse ai – si SARS – ka aftësinë të lidhet me një proteinë që gjendet në sipërfaqen e shumicës së qelizave të mushkërive të njeriut.

“Njerëzit gjithashtu duhet të kujtohen se rreziku dhe dinamika e specieve të kryqëzuara ose transmetimi i koronavirusëve nga njeriu te njeriu preken edhe nga shumë faktorë të tjerë”, si përgjigja e imuniteti ndaj këtij virusi, shpejtësia me të cilën viruset mund të shumohen brenda mushkërive të njeriut , dhe mutacionet e mundshme që mund ta bëjnë virusin më virulent ose të transmetueshëm.

Pavarësisht se sa transparent tani mund të bëhet Pekini, unë kam qenë dëshmitare e gjurmimit të SARS përreth Hong Kong-ut dhe Kinë-s, dhe hetimet vijuese për të kërkuar të prekur nga sëmundja në Hanoi, Bangkok, Singapor, Toronto dhe Hong Kong ndikon keq për për këtë epidemi të re virale dhe aftësinë e Kinës për të bërë një zgjidhje të shpejtë.

Ndërsa 17 vjet më vonë kanë sjellë përmisime të konsiderueshme në virologji, zhvillim të diagnostikimit, rregulloreve të shërbimit shëndetësor dhe OBSH, dhe si rezultat i kësaj ne dimë më shumë sot për Coronavirus-in sesa për epideminë SARS , ekziston si shkop magjik që mund të tundë këtë mikrob të transmetohet në ajr dhe nga njeriu në njeri.Qyteti i Wuhan tani është i bllokuar dhe pikat e kontrollit të etheve po funksionojnë në ofrimin e qendrave të tranzitit në të gjithë qytetin dhe se festimi i Vitit të Ri Lunar është anuluar.

Objektet për të trajtuar virusin infektues me 1000 shtretër ndodhen në ndërtim e sipër, dhe një tjetër që do të hapet javën tjetër jashtë qytetit të Wuhan. Ndërsa një hap kyç për të mbyll të gjithë tregtinë e kafshëve të gjalla ende nuk është ndërmarr.

Kam zbuluar në vitin 2003 që tregtarët e kafshëve të egra dhe blegtorët shesin krijesat e tyre të gjalla në të gjithë vendin, në mënyrë që një kafshë e infektuar në tregun e një qyteti mund të ketë një homolog nga i njëjti tregtar, në shitje në një treg tjetër qindra milje larg. Ende nuk dihet se çfarë bishe ishte burimi i nCoV2019, megjithëse një studim sugjeron, bazuar në analizën gjenetike të virusit, se ai vinte nga një gjarpër.

Virusi SARS u transmetua tek punonjësit e restoranteve që blenë dhe masakruan kafshë të ngjashme me rakunë në një treg të kafshëve të gjalla në Guangzhou, të cilat unë i hetova para se autoritetet ta mbyllnin atë. Ashtu si tregu Guangzhou, tregu i detit me shumicë Huanan i Wuhanit shet një gamë të gjerë kafshësh, përfshirë gjarpërinj, si dhe kafshë të tjera të egra ekzotike.

Të gjitha tregjet e kafshëve të gjalla në të gjithë Kinën dhe vendet fqinje të Azisë duhet të mbyllen menjëherë, dhe të mos rihapen derisa të identifikohet burimi i epidemisë (nCoV2019). Deri atëherë, duhet të supozohet se çdo kafshë e gjallë që shitet në tregje nga Hanoi, Vietnam, për Ulan Bator, Mongoli, mund të jetë i rrezikshëm për të mbajtur, therur apo konsumuar.

Për të ndaluar epideminë SARS në vitin 2003, qeveritë, spitalet dhe autoritetet e shëndetit publik iu drejtuan masave që pasqyruan kontrollin e infeksionit në fillim të shekullit të 20-të, duke u përqëndruar në marrjen e temperaturave për të gjetur individë me ethe, dhe pastaj vendosjen e atyre njerëzve – pavarësisht nga shkaqet e gjendjet e tyre febrile – në karantinë të detyrueshme.

Përfundimisht, me shpirtrat e etur të ndarë nga pjesa tjetër e njerëzimit, virusi ndaloi të përhapet. Deri në qershor 2003 qeveria kineze ishte në gjendje të shpallte fitoren ndaj SARS, tetë muaj pasi u shfaq virusi për herë të parë.Ja çfarë duhet bërë për të ndaluar virusin e Wuhan.Së pari, fluksi i njerëzve të infektuar duhet të ndalojë dhe transporti në të gjithë Kinën duhet të monitorohet ose kufizohet.

Tregu i kafshëve Wuhan nga i cili u përhap nCoV2019 ndodhet më pak se 0.5 milje nga një prej stacioneve të trenit të qytetit. Duhet të supozohet se njerëzit, dhe kafshët e tyre të gjalla, ecën atë distancë të shkurtër në fillim të këtij muaji për të marrë trenat dhe kanë bërë mbartjen e virusit me vete në qytete anembanë Kinës.

Një postim nga mediat lokale të Wuhan që më vonë është fshirë, tha se 300,000 njerëz udhëtuan jashtë Wuhan-iy me tren të Mërkurën. Është e domosdoshme që masat e vështira të bllokimit të shpalosin këtë javë ruajtjen e kufizimeve të udhëtimit në të gjithë vendin.Gjatë epidemisë SARS, një mjek i guximshëm ushtarak lëshoi ​​dokumente mjekësore në revistën Time, duke siguruar prova se pacientët SARS ishin duke u trajtuar në fshehtësi në objektet e Ushtrisë çlirimtare të Popullit në Pekin. Sapo fjala u përhap dhjetëra mijëra banorë të Pekinit u ngjitën në trena, duke ikur nga qyteti dhe duke marrë SARS në çdo cep të vendit.

Pas eksodit nga Pekini në 2003, autoritetet ngritën stacione kontrolli të etheve në çdo terminal ajri, autobusi dhe treni në Kinë dhe vendosën stacione të të policisë përgjatë autostradave të vendit. Stacionet e kontrollit të etheve ishin aq të bollshme sa unë u testova në mënyrë tipike 10 deri në 12 herë në ditë në Pekin, dhe çdo 10-20 milje përderisa përshkoja autostradat kryesore.Qeveria kineze ka filluar ngritjen e një rrjeti stacionesh të etheve në qendrat e tranzitit, dhe pres që kjo do të rritet në mënyrë të konsiderueshme gjatë javës së ardhshme.

Postimet në mediat sociale tregojnë tashmë disa foto dhe video të zyrtarëve që ndërtonin bllokime të rrugëve, barrikadave dhe devijimeve të trafikut në stacionet e drejtuara nga policia dhe masa të ngjashme kujtojnë atë që unë kam parë në vitin 2003.Aktualisht pacientët e infektuar me nCoV2019 testohen për infeksion dhe vendosen nën mbikëqyrje. Autoritetet kineze tashmë janë duke ndjekur qindra kontakte të ngushta të pacientëve të njohur dhe kjo do të përshkallëzohet në mënyrë radikale gjatë ditëve të ardhshme.

Komplekset e apartamenteve dhe hotelet që dihet se kanë strehuar një person të infektuar me nCoV2019 gjithashtu do të pastrohen. Duhet gjithashtu të jetë një vend i sigurt për të trajtuar njerëzit që kanë temperaturë. Në vitin 2003 pashë mrekulli të sinqertë ndërsa ekipet e punëtorëve kinezë ngritën spitale të tëra – të kompletuara me filtra ajri, sisteme speciale të kanalizimit dhe energji elektrike – në vetëm disa ditë, krahinë nga krahina. Një përpjekje e ngjashme tani është duke u zhvilluar në Wuhan.

Deri më tani masat më të rëndësishme për të ndaluar koronavirusin Wuhan do të jenë ato që lidhen me spitalet dhe sa mirë ekipet mjekësore mund të përmbajnë virusin. Të dy MERS dhe SARS u përhapën si zjarr në mjediset e papërgatitura mjekësore, pavarësisht nga pasuria krahasuese dhe sofistikimi i spitaleve.

Shumica e rasteve të SARS në Hong Kong shkuan në dy spitale: njëra kishte vetëm një punonjës të kujdesit shëndetësor të infektuar, ndërsa tjetra pësoi humbje të tmerrshme si në punonjësit shëndetësorë ashtu edhe në pacientët që po mjekoheshin për sëmundje të tjera mjekësore.

Dallimi kryesor?

Ekipet në spitalin më të mirë kishin vite të trajnimit për kontrollin e infeksionit, i cili mësoi stafin të punonte në ekipe dhe të sigurohej që çdo mjet mbrojtës i kontaminuar të hiqej në mënyrë të sigurt pa kontakt me lëkurën, fytyrën, sytë ose duart. Gjatë ditëve të fundit, shumë përdorues të mediave sociale kineze kanë postuar video dhe foto dramatike të objekteve të dhomave të urgjencave spitalore të stërmbushura, në të cilat pacientët me dhe anëtarët e familjes janë së bashku dhe punonjësit e kujdesit shëndetësor janë të shtypur fort për të kontrolluar fluksin, si përhapja infektive e virusit me siguri po ndodh.

Në epideminë SARS, spitalet përfundimisht kuptuan nevojën për të ngritur stacione kontrolli të etheve jashtë ambienteve, ekzaminimin e pacientëve të mundshëm dhe përdorimin e individëve febril në një hyrje të veçantë nga pranimet e tjera në spital.

Në Toronto dhe Singapor, të cilat kanë sisteme të jashtëzakonshme të kujdesit shëndetësor dhe objekteve të artit më të lartë, punëtorët e spitalit luftuan fuqishëm për të ndaluar përhapjen e SARS, dhe punëtorët e kujdesit shëndetësor të infektuar vdiqën. Në disa nga diskutimet e mia me mjekët dhe infermierët që kaluan nëpër makthin e SARS, unë kam mësuar se objektet më të pasura ishin, mbase, në rrezik më të madh, sepse ata kishin më shumë pajisje dhe procedura për të aplikuar për pacientët, përfshirë intubimin dhe pastrimin, i cili u përdor për të hequr lëngjet nga mushkëritë që janë ngritur në përgjigje të infeksionit.

Kur SARS goditi qytetin e Hanoi-it, fillimisht pacientët u dërguan në Spitalin prestigjioz Francez, ku u përdorën ndërhyrjet moderne, por virusi u përhap me lehtësi, duke marrë jetën e mjekëve dhe infermierëve. Kur pacientët u zhvendosën në spitalin shumë më pak të sofistikuar Bach Mai, i cili kishte mungesë të disa pajisjeve më të përparuara, dritaret ishin të hapura për shkak të mungesës së kondicionerit.Sipas disa prej mjekëve, kjo ngadalësoi përhapjen e virusit duke parandaluar ngjitjen e tij në sipërfaqe dhe njerëzit në spital.

Kina ka të ngjarë të marrë një hit serioz ekonomik si rezultat i virusit nCoV2019. Epidemia SARS i kushtoi ekonomisë globale 54 miliardë dollarë, sipas një vlerësimi të Bankës Botërore, dhe koronavirusi Wuhan ka të ngjarë të ndikojë në turizmin dhe tregtinë kineze. Shtatëmbëdhjetë vjet pas SARS, Kina – tani ekonomia e dytë më e madhe në botë – ka të ngjarë të përjetojë një shkallë më të lartë të kostove dhe ngarkesave për të ekzekutuar një strategji mbikëqyrëse mbarëkombëtare. Por Pekini nuk ka zgjidhje tjetër. Virusi tashmë është kudo./CNN/Përktheu Arditë Shkodra/arbresh.info/