Parimet e kasapit të Ballkanit Sllobodan Millosheviq janë ende të pranishme në Serbi, thotë profesori universitar në Beograd, Ivan Videnoviq, ndërsa shton se një politikë e tillë vetëm se është kthyer në rrethana të reja ndërkombëtare.

Ai thekson se tensionet në veri të Kosovës janë pasojë e drejtpërdrejtë e veprimeve të presidentit serb, Aleksandër Vuçiq.

Në një intervistë për ‘The Geopost’, Videnoviç shqyrton pozitën e pakicave kombëtare në Serbi, veçanërisht në kontekstin e shqiptarëve në Luginën e Preshevës, transmeton Arbresh.info.

“Të drejtat e popujve pakicë në Serbi janë shumë më të këqija se të drejtat e serbëve në vendet e ish-Jugosllavisë ku ata jetojnë si minoritete,” thotë ai.

Diskutimi prek edhe strategjitë e ndjekura nga qeveria serbe, duke trajtuar veprimet diplomatike dhe propagandistike të presidentit Aleksandar Vuçiq në lidhje me Kosovën dhe marrëdhëniet rajonale.

“Politika e Sllobodan Millosheviqit në fakt është kthyer në Serbi, duam apo nuk duam, duhet ta pranojmë. Disa nga parimet bazë të politikës së Sllobodan Millosheviqit janë ende të gjalla dhe të pranishme, dhe në një masë të mirë edhe vetë aktorët e ngjarjeve në të cilat ai ishte fajtori kryesor janë sot të pranishëm në opinionin serb. Natyrisht, ajo politikë është rikthyer sot në rrethana të reja ndërkombëtare dhe me vetëdije të qartë se mënyra e zbatimit të asaj politike ishte e keqe dhe joefektive… Nuk ka dallim mes qeverisë dhe opozitës, të dyja janë në pozita identike. Ata ndryshojnë vetëm në atë që, prandaj, akuzojnë njëri-tjetrin se kush do ta zbatonte më efektivisht të njëjtën politikë, gjë që nuk vihet aspak në dyshim”, tha ai.

Në të nënvizohet se Aleksandar Vuçiq është përgjegjës për ngritjen e tensioneve në veri të vendit dhe tregon nëse Serbia e ka njohur de fakto shtetin e pavarur të Kosovës duke pranuar planin franko-gjerman.

“Tensionet aktuale në veri janë pasojë e drejtpërdrejtë e veprimeve të Aleksandër Vuçiqit… Ai po përpiqet të luajë një lojë mace me miun me Kosovën, ose siç citoi vetë një varg nga filmi “Unë jam muzikant – jo, jo, Unë nuk jam muzikant’. Kështu sillet në raport me Kosovën – dmth e njeh Kosovën, pastaj nuk e pranon që e ka njohur. Më pas ai e pranon planin franko-gjerman-BE për Kosovën, por mohon se e ka pranuar dhe se praktikisht, siç e kanë thënë publikisht zyrtarët më të lartë të Evropës, do të thotë njohje de facto e pavarësisë së Kosovës. Për këtë lojë të tij, e cila në fakt shërben që serbët nga Kosova të mos e kuptojnë se ai në fakt e ka njohur pavarësinë e Kosovës, ai ka edhe mbështetjen e heshtur të bashkësisë ndërkombëtare, sepse e shohin si të nevojshme politikisht për të”, thotë tutje ai duke shtuar se “kjo përbën padrejtësi ndaj pjesëtarëve të komunitetit serb në veri të Kosovës, pasi ata janë pengje dhe viktima të lojës së tij”.

Intervista e plotë:

The Geopost: Presidenti serb Aleksandar Vuçiq njoftoi se do të nisë një “fushatë diplomatike globale për të drejtat e popullit serb në Kosovë”. Shpesh dëgjojmë se “serbët në Kosovë janë në rrezik”. Cila është pozita dhe të drejtat e popullit shqiptar në Serbi?

Videnoviq: Çështja e rrezikut të serbëve në Kosovë tani është temë e nxehtë. Megjithatë, kur shikon pak më afër, kur shikon të gjithë situatën me të drejtat e pakicave në Serbi dhe krahason sipas rajoneve, në fakt kupton se të drejtat e popujve pakicë në Serbi janë shumë më të këqija se të drejtat e serbëve në vendet e ish-Jugosllavisë ku jetojnë si minoritete. Dhe, përkundër ankesave të përgjithshme për rrezikun e serbëve kudo, ata nuk përbëjnë shumicën absolute të popullsisë dhe duhet të bashkëjetojnë me popujt e tjerë.

Nëse shikoni Kroacinë dhe Kosovën, për shembull, ju keni një numër të garantuar të vendeve parlamentare për anëtarët e pakicës serbe. Në Bosnje dhe Hercegovinë, serbët janë një popull konstituiv, në Mal të Zi ata përbëjnë rreth 30 për qind të popullsisë, e cila tani ka 100 për qind pushtet përmes kombinatorikës partiake, sepse të gjithë në qeverinë malazeze deklarohen si serbë.

Ndërsa në Serbi ajo çështje u zgjidh me të ashtuquajturin regjistrim natyror – ligjin zgjedhor, që do të thotë regjistrim natyror prej një për qind. Dhe tani nëse keni më shumë parti në atë një përqind, sikurse keni më shumë parti të shqiptarëve ose më shumë parti të boshnjakëve në sanxhak, atëherë ato vota shpërndahen dhe ju në fakt përfundoni në situatën që kemi tani, që është ajo. Shqiptarët të Luginës së Preshevës në disa cikle zgjedhore në të kaluarën kanë vetëm një deputet në parlament, boshnjakët kanë dy, janë të ndarë në dy partitë më të mëdha në sanxhak, kroatët nga Vojvodina kanë dy deputetë, hungarezët kanë gjashtë, sepse ata kanë një hungarez shumë të fortë demokratë të Vojvodinës, të cilët kryesisht i fitojnë ato mandate. Por nëse do të kishte një parti tjetër të fortë të pakicës hungareze, do të kishte më pak nga ata deputetë.

Prandaj, çështja e përfaqësimit të popujve pakicë në organet shtetërore të Serbisë nuk është zgjidhur mirë dhe veçanërisht vlen për organet e administratës shtetërore në nivel të republikës, në parlament ka aty-këtu, por në udhëheqjen shtetërore, thuajse nuk keni njeri, nuk keni fare kuota pjesëmarrjeje, siç keni në Kosovë. Pra, nuk keni fare kuota për pjesëmarrjen e pakicave në organet shtetërore. Dhe kur ua bëni këtë pyetje nacionalistëve serbë të pakënaqur përjetësisht, po pakicat në Serbi dhe pse nuk janë në pushtetin qendror në Serbi, zakonisht merrni përgjigjen se popujt pakicë janë të përfaqësuar në organet e vetëqeverisjes lokale, dhe kjo është dhe ne jemi fenomenalë dhe fantastikë, ne kemi trashëguar atë politikë fenomenale të pakicave kombëtare që ishte në Jugosllavi dhe tani kemi shkolla fillore në gjuhët e pakicave dhe, ndër të tjera, kemi lajme të shkurtra dhjetë minutëshe. në çdo gjuhë, hungarisht, shqip dhe rutenisht në një nga kanalet krejtësisht të lira, grupet e margjinalizuara të Radio Televizionit të Serbisë.

Nga ana tjetër, ata njerëz, si të gjithë ne, bombardohen çdo ditë me retorikë nacionaliste-klerikale, me persekutim të tradhtarëve kombëtarë, me festat e shpikura të bashkimit kombëtar, me flamurin kombëtar, me festa të organizuara për të festuar sukseset sportive dhe në përgjithësi me atë serbe. panairi i kitsch-it dhe primitivizmit.

The Geopost: Si kundërmasë ndaj aktakuzës kundër Serbisë për sulmin terrorist në Banjska, Beogradi njoftoi formimin e një prokurorie për të “ndjekur penalisht abuzimin dhe shkeljen e të drejtave themelore të njeriut, uzurpimin e pronës, duke rrezikuar integritetin fizik dhe dinjitetin e shtetas të Serbisë në Kosovë”.

Beogradi kërkon edhe mbajtjen e zgjedhjeve lokale në veri të Kosovës, të cilat tashmë i kanë bojkotuar një herë, dhe kthimin e serbëve në institucionet e Kosovës, të cilët sipas diktatit të Vuçiqit, vitin e kaluar u tërhoqën nga institucionet e Kosovës.

Çfarë është Kosova realisht në agjendën e Presidentit të Serbisë dhe a e njohu Serbia de fakto shtetin e pavarur të Kosovës duke e pranuar planin franko-gjerman?

Videnoviq: Tensionet aktuale në veri janë pasojë e drejtpërdrejtë e veprimeve të Aleksandar Vuçiqit që përmendët. Ai po përpiqet të luajë një lojë mace me miun me Kosovën, ose siç ka cituar vetë një varg nga filmi “Unë jam muzikant – jo, jo, nuk jam muzikant”.

Kështu sillet në raport me Kosovën – pra e njeh Kosovën, e pastaj nuk e pranon se e ka njohur. Më pas ai e pranon planin franko-gjerman-BE për Kosovën, por mohon se e ka pranuar dhe se praktikisht, siç e kanë thënë publikisht zyrtarët më të lartë të Evropës, do të thotë njohje de facto e pavarësisë së Kosovës. Për këtë lojë të tij, që në fakt shërben që serbët nga Kosova të mos e kuptojnë se ai në fakt e ka njohur pavarësinë e Kosovës, ai ka edhe mbështetjen e heshtur të bashkësisë ndërkombëtare, sepse ata e shohin si të nevojshme politikisht për ta.

Por kjo është shumë e padrejtë ndaj pjesëtarëve të komunitetit serb në veri të Kosovës, sepse ata janë pengje dhe viktima të lojës së tij. Do të ishte shumë më e dobishme të bisedonim hapur me ta dhe t’u thoshim se kjo është situata, ne duhet të bëjmë këtë dhe atë, duhet të sillemi kështu apo ashtu. Mendoj se një numër i madh i tyre në nivel personal e kuptuan dhe e pranuan integrimin në shoqërinë kosovare, por siç e kemi parë ditëve të fundit mungesën e komunikimit të qartë, të hapur dhe të ndershëm me ta dhe falsifikimin e shtetit serb. në veri të Kosovës çon në pasoja të padëshiruara.

Nga ana tjetër, kemi kryeministrin Albin Kurti, i cili, për mendimin tim, udhëheq një politikë të pakompromis të llogarive të pastra dhe përgjegjësisë së plotë për lëvizjet politike. Nëse i keni urdhëruar policët, prokurorët dhe gjyqtarët serbë të largohen nga institucionet e Kosovës, të tjerët do ta zënë vendin e tyre. Nëse keni urdhëruar bojkotimin e zgjedhjeve, atëherë administrata dhe organizimi komunal në veri të Kosovës do t’ju imponohet me legjitimitet tre për qind. Nuk ka se si Albin Kurti, si një politikan me përvojë, të mos e dijë se një situatë e tillë është politikisht e paqëndrueshme në terma afatgjatë. Por politika e tij për mua është mjaft e qartë – ju dëshironi të ndërhyni në proceset zgjedhore dhe në punët shtetërore në Kosovë – atëherë do ta çoj deri në absurd, kështu që do të shihni se një gjë e tillë nuk ka kuptim.

Kur pyetët për formimin e prokurorisë speciale për “Shkeljen e të drejtave të qytetarëve serbë në Kosovë”, po ju citoj dhe po citoj edhe emrin e atij institucioni, pra do të jetë prokurori speciale për gjithçka që mund të shkelen – pra të drejtat e qytetarëve serbë në Kosovë.

Shpesh e pyes veten, por edhe publikisht, çfarë nënkuptojnë këta njerëz, jo vetëm Aleksandar Vuçiq, por shumica e politikanëve në Serbi, çfarë nënkuptojnë me “popullin tonë në Kosovë”? Nëse do të dëshiroja ta ktheja Kosovën në kornizën shtetërore-juridike të Serbisë dhe do të konsideroja se institucionet e Kosovës janë vërtet të përkohshme dhe të paligjshme dhe se kryejnë terror ndaj qytetarëve, do të themeloja atë prokurori që të merret me të drejtat e çdo qytetar i Kosovës, sepse të gjithë qytetarët e Kosovës të cilët dëshiroj të kthehen në kornizën kushtetuese dhe ligjore të Serbisë do t’i konsideroja si qytetarë të mi, të drejtat elementare të të cilëve janë kërcënuar nga kjo qeveri. Në këtë mënyrë, është plotësisht e qartë se gjithçka që po bëhet në Serbi ka të bëjë vetëm me 60, 70 mijë njerëz në veri të Kosovës dhe askund tjetër në Kosovë, kështu që ne kemi një njohje të heshtur se Kosova ekziston si shtet i pavarur dhe po. ne në veri të Kosovës kemi një komunitet njerëzish që konsiderohen dhe ndihen si qytetarë të Serbisë, dhe ne duhet disi të kujdesemi për ta dhe të pajtohemi me autoritetet e Kosovës se si t’i integrojmë ata në shoqërinë kosovare dhe si ta përmirësojmë atë. statusin e tyre. Dhe në këtë mënyrë, marrja e masave të tilla praktikisht do të thotë vonesa e mëtejshme, vështirësimi dhe futja e një pengese tjetër për normalizimin e ndërsjellë të marrëdhënieve dhe në një farë mënyre me shumë gjasa do të prodhojë efektin që nëse disa persona që duan të marrin pjesë në këto polici dhe prokurori proceset, ku qytetarët në veri të Kosovës do të cenoheshin, mund të përjetojnë një lloj abuzimi dhe ndalimi gjatë kalimit nëpër Serbi, gjegjësisht shtyrje të panevojshme të asaj që është e pashmangshme dhe sigurisht që do të ndodhë pak a shumë vonë.

The Geopost: Në një gazetë opozitare në Serbi, doli një artikull se “Kosova do të jetë gjithmonë e varur nga Serbia”. Teksti bazohet në tezën se identiteti i Kosovës bazohet në “negativitetin e thjeshtë ndaj Serbisë”. Kush i kontrollon realisht mediat në Serbi dhe si e shihni imazhin mediatik në përgjithësi?

Videnoviq: Në Serbi gjithçka është çështje marrëveshjeje, në Serbi tregu për gjithçka është i ndarë. Ju keni disa, të themi, ofrues televizivë që të gjithë punojnë në të njëjtën mënyrë. Ju keni disa zinxhirë tregtarësh që të gjithë ngarkojnë saktësisht të njëjtat çmime të produkteve, ju keni disa kompani që merren me produkte të naftës gjithashtu të gjitha ngarkojnë të njëjtat çmime, kështu që e gjitha është çështje e një lloj marrëveshjeje karteli. Kështu është edhe me mediat në Serbi, ju keni një ndarje të qartë mes mediave që janë nën kontrollin e shtetit dhe atyre që janë nën kontrollin e konkurrencës ndaj shtetit, dhe kjo është ana tjetër, p.sh. Media” dhe gazetën dhe artikullin që përmendët.

Ajo që duhet të kuptojmë si sfond për gjithë këtë është, para së gjithash, se politika e Sllobodan Millosheviqit në fakt është kthyer në Serbi, duam apo s’duam, duhet ta pranojmë. Disa nga parimet bazë të politikës së Sllobodan Millosheviqit janë ende të gjalla dhe të pranishme, dhe në një masë të mirë edhe vetë aktorët e ngjarjeve në të cilat ai ishte fajtori kryesor janë sot të pranishëm në opinionin serb. Natyrisht, ajo politikë është rikthyer sot në rrethana të reja ndërkombëtare dhe me vetëdije të qartë se mënyra e tij e zbatimit të asaj politike ishte e keqe dhe joefektive.

Në këtë kuptim, kur shikojmë rikthimin e epokës së Millosheviqit, në Serbi nuk keni konflikt mes qeverisë dhe opozitës për çështjet e parimeve themelore politike – për çështjen e Kosovës, për çështjen e BeH, Malit të Zi, çështja e krimeve të luftës, marrëdhëniet me Rusinë, marrëdhëniet me Perëndimin, anëtarësimi në NATO. Sipas atyre çështjeve themelore, të përgjithshme që përcaktojnë një politikë, nuk ka dallim mes qeverisë dhe opozitës, të dyja qëndrojnë në pozicione të njëjta. Ata ndryshojnë vetëm në atë, domethënë akuzojnë njëri-tjetrin se kush do ta bënte më efektivisht të njëjtën politikë, gjë që nuk vihet aspak në dyshim. Për mendimin tim, më shumë i ngjajnë fraksioneve të Lidhjes së Komunistëve sesa pushtetit dhe opozitës. Nuk ka dallim thelbësor në qëndrime.

Teksti që përmendët është shkruar nga një nga redaktorët e “Danasit”, nuk po përmend emra dhe me shaka e quajmë “Mila Stula e Gjillasit”, kështu që kjo ju tregon pak a shumë se çfarë mendojmë ne, kujt i përket Danas, cilës pjesë të karteli mediatik i përket Danas. Nuk e di sa e dinë shikuesit dhe lexuesit tuaj se Mila Shtula ishte një nga shtyllat e propagandës së Millosheviqit në atë kohë dhe ishte një personazh shumë karakteristik për atë kohë. Kur e lexon atë tekst, ke një rikthim, një rikthim në broshurat e “Politika” dhe “Politika Ekspres” të botuara në vitet 1990, në të cilat thuhej saktësisht me të njëjtat fjalë, në të njëjtën mënyrë, për Slloveninë. dhe Kroacia do të mbetet përgjithmonë e varur nga Serbia pasi Kroacia në veçanti nuk ka identitet shtetëror dhe kombëtar dhe në fakt e ndërton atë duke mohuar ndikimin e identitetit serb në hapësirën kroate. Autorja ka një deklaratë të veçantë, ajo tha se Kosova në fakt e përkufizon veten si “anti-Serbi”. E kam thënë një herë publikisht në një nga postimet e mia, nëse është kështu dhe duke pasur parasysh se si përfundoi procesi me Slloveninë dhe Kroacinë, mund të them vetëm: vazhdo Kosovë, anti-Serbia është rruga e dëshmuar e drejtë që duhet ndjekur.

The Geopost: Serbia nënshkroi një marrëveshje partneriteti strategjik me BE-në. Një ditë më parë në Uashington u nënshkrua marrëveshja për partneritet në fushën e energjisë ndërmjet Serbisë dhe SHBA-së. A nënkuptojnë këto marrëveshje se Serbia po afrohet me Perëndimin dhe a prisni të organizohen protesta për shkak të marrëveshjes energjetike me SHBA-në, si litiumi?

Videnoviç: Të gjitha këto janë elemente të lojës politike të Vuçiqit “catch all”, ai ka diçka për Lindjen, diçka për Perëndimin, për Kinën, Rusinë, BE-në dhe Uashingtonin, kështu që këto janë elemente të lojës së tij, për të cilën ai e konsideron veten të jesh një mjeshtër i madh, e njëjta lojë që luajti Tito, që Sllobodan Millosheviqi u përpoq të luajë, që ai (Vuçiq) po përpiqet të luajë tani, nuk ka asgjë të re, kështu që është absurd i plotë që nxjerr në pah edhe një herë një pjesë të jashtëzakonshme të Serbi, ne jemi këtu si një urë lidhëse mes Lindjes dhe Perëndimit. Ne jemi Lindja në Perëndim, Perëndimi në Lindje, si të doni quani. Të gjitha këto janë të pakuptimta dhe të gjitha e çojnë Serbinë në një pozitë të pashpresë në të cilën ne luftojmë për 25 vjet, pothuajse që nga ndryshimet demokratike dhe që nga fillimi i integrimeve evropiane.

Pra, është e mundur që në këtë rast Vuçiq e ka tepruar, sepse marrëveshja që ai nënshkroi me BE-në në veçanti – Memorandumi për lëndët e para kritike – është një marrëveshje që lidh strategjikisht Serbinë me Perëndimin. Dhe jo vetëm kaq, ai është një hap më lart. Në bindjen time të thellë, Serbia ka rëndësinë që Traktati për Komunitetin e Qymyrit dhe Çelikut i vitit 1951 ka pasur si farën e krijimit të Komunitetit Ekonomik Evropian dhe më pas të Bashkimit Evropian. Ajo Marrëveshje e vitit 1951 rezonon me këtë Marrëveshje për lëndët e para kritike që sapo është nënshkruar.

Duhet të keni parasysh se kanë kaluar 25 vjet nga fillimi i integrimit evropian të Serbisë, se procesi është shumë i gjatë, ngurrues, se Serbia nuk ka ndërtuar një konsensus kombëtar për nevojën për t’u anëtarësuar në BE, disa nga kryesoret serbe. institucionet janë haptazi antievropiane dhe haptazi antiperëndimore. Ai proces shumë i gjatë çoi në zhdukjen e interesit fillestar komunikues për Serbinë që kishte Evropa, ju kujtoni axhendën e Selanikut të vitit 2003, e cila ishte veçanërisht e theksuar. Ndërkohë, ai interes i Evropës është zhdukur, rrugët alternative janë të hapura, tani komunikimi me Evropën Jugore përmes Serbisë nuk është i nevojshëm.

Pas një kohe të gjatë, kjo marrëveshje njeh një interes strategjik që Evropa ka për një lidhje më të ngushtë me Serbinë dhe integrimin e saj në hapësirën evropiane. Jam i bindur se në të ardhmen BE-ja do të krijojë marrëdhënie partneriteti me forcat politike në Serbi bazuar në qëndrimin e tyre ndaj këtij dokumenti strategjik dhe se ata që e refuzojnë dhe e dënojnë nuk do të kenë asgjë për të kërkuar në marrëdhëniet e partneritetit me BE-në. Ndër të tjera, kjo është arsyeja pse Evropa mund dhe ka një bashkëbisedues në Serbi në Aleksandar Vuçiq, dhe jo në forcat opozitare, sepse ata kundërshtojnë çdo lëvizje të Aleksandër Vuçiqit, edhe kur një kundërshtim i tillë është sjellje dhe qëndrim i hapur antievropian dhe Merrni këndvështrimin e Rusisë, në këtë rast, e cila ka një interes afatgjatë që kjo pjesë e Evropës të mos jetë pjesë e BE-së dhe e komunitetit euroatlantik.

Në të njëjtën kohë, këto marrëveshje janë një shans për të gjithë rajonin, sepse ne e dimë se hallka dhe pengesa kryesore në integrimin e të gjithë rajonit në zonën euroatlantike është në fakt integrimi i Serbisë. Nëse Serbia përjeton dhe ecën në rrugën e këtyre integrimeve, atëherë ne do të ndajmë jo vetëm një mjedis të përbashkët, i cili është në interesin e të gjithëve ne, por edhe synime të përbashkëta në fushën e zhvillimit të qëndrueshëm, dhe në fund, në fund të këtij rruga, interesi ynë i përbashkët – anëtarësimi në BE.