“Financial Times”, në një artikull të botuar së fundmi shkruan se “çështja në zhvillim e Ballkanit jugor, lidhet me një pyetje, se a do të jenë shqiptarët etnikë të rajonit të kënaqur, nëse do do të mbeten të shpërndarë në tre shtete – Shqipëria, Kosova dhe Maqedonia e Veriut – ose nëse disa ose të gjithë do të kërkojnë të bashkohen në një Shqipëri të Madhe”.

“Çdo lëvizje e tillë mbart një rrezik të lartë për përfshirjen e rajonit në dhunë. Politikanët shqiptarë etnikë në të tri komunitetet duhet të tregohen të përmbajtur. Megjithatë, në këmbim, politikanët e BE dhe rajonalë të Ballkanit, duke përfshirë edhe ata në Shkup, duhet t’i sigurojnë të gjithë shqiptarët se aspiratat e tyre për prosperitet, të drejtat civile dhe integrimin evropian po marrin vëmendjen e duhur”, thuhet më tej në këtë shkrim.

Më tej thuhet se “BE duhet të hapë dyert për Maqedoninë Veriore dhe Shqipërinë. Idealisht, BE do të nisë bisedimet e pranimit këtë vit me të dy shtetet. Anëtarësimi në BE do të ndërtonte mbi ‘Prespën’ duke e bërë të parëndësishëm kufirin mes Greqisë dhe Maqedonisë së Veriut, ashtu siç e kishte dëbuar shumë kohë spektrin e mosmarrëveshjeve kufitare midis Francës dhe Gjermanisë. Ndërkohë, fillimi i bisedimeve për hyrjen në BE me Shqipërinë duhet të frenojë tundimin e nacionalistëve në Tiranë dhe Kosovë – një shtet me shumicë shqiptare etnike – për të shfrytëzuar ankesat midis shqiptarëve etnikë të Maqedonisë së Veriut”.

Ndërkohë ndër të tjera shkruhet:

Zgjidhja greko-veriore maqedonase, megjithëse është e lavdërueshme, nuk mund të jetë një shabllon për shërimin e konflikteve të tjera. Mosmarrëveshja ka lindur nga kolapsi i Jugosllavisë komuniste në 1991. Megjithatë, ndryshe nga Bosnja dhe Kosova, grindjet nuk kanë shkuar deri në luftë.

Mosmarrëveshja për emrin ngriti pyetje serioze për mbivendosjen e pretendimeve ndaj simboleve dhe thelbit të identitetit kombëtar, të reflektuar përmes ideve të mitit historik, kulturës dhe luftës politike të sotme. Por në thelb ishte një problem diplomatik që kërkoi një zgjidhje diplomatike. Për më tepër, marrëveshja e Prespës do të gjykohet nëse lë dyshime rreth stabilitetit afatgjatë të shtetit të Maqedonisë së Veriut.

Që kjo të ndodhë, nevojiten tre hapa.

Së pari, BE duhet të hapë dyert e veta për në Maqedoninë Veriore dhe Shqipërinë. Idealisht, BE do të nisë bisedimet e pranimit këtë vit me të dy shtetet. Anëtarësimi në BE do të ndërtonte mbi ‘Prespën’ duke e bërë të parëndësishme kufirin mes Greqisë dhe Maqedonisë së Veriut, ashtu siç e kishte dëbuar shumë kohë spektrin e mosmarrëveshjeve kufitare midis Francës dhe Gjermanisë. Ndërkohë, fillimi i bisedimeve të hyrjes në BE me Shqipërinë duhet të frenojë tundimin e nacionalistëve në Tiranë dhe Kosovë – një shtet me shumicë shqiptare etnike – për të shfrytëzuar ankesat midis shqiptarëve etnikë të Maqedonisë së Veriut.

Së dyti, kundërshtarët grekë dhe sllavë maqedonas të Prespës nuk duhet të kërkojnë të diskreditojnë ose të shkatërrojnë marrëveshjen. Demokracia e Re, opozita e qendrës së djathtë të Greqisë, duket të jetë e vendosur për t’u kthyer në pushtet pas zgjedhjeve të ardhshme parlamentare, që duhet të ndodhin deri në tetor.

Me bazën e saj të konsiderueshme votuese në Greqinë veriore, Demokracia e Re ka qenë kritike ndaj Prespës. Do të ishte më e mençur për Kyriakos Mitsotakis, udhëheqësi i partisë, për të miratuar marrëveshjen dhe për të ndihmuar integrimin e Maqedonisë Veriore në BE dhe NATO, politika që sigurisht janë në interesin kombëtar të Greqisë.

Po kështu, është koha që kundërshtarët e djathtë të Zaev të lënë lamtumirën ndaj shovinizmit sllavo-maqedonas. Përqafimi i tyre i nacionalizmit bombastik dëmtoi shumë reputacionin e shtetit të ri nën sundimin e Nikolla Gruevskit. Tani Maqedonia e Veriut duhet të kultivojë një patriotizëm qytetar gjithëpërfshirës që mbron dhe madje rrit të drejtat e shqiptarëve të saj, të cilët përbëjnë të paktën 25 përqind të popullatës së saj.

Kjo çon në pikën e tretë. Çështja në zhvillim e Ballkanit jugor është nëse shqiptarët etnikë të rajonit do të jenë të kënaqur të mbeten të shpërndarë në tre shtete – Shqipëria, Kosova dhe Maqedonia e Veriut – ose nëse disa ose të gjithë do të kërkojnë të bashkohen në një Shqipëri të Madhe. Çdo lëvizje e tillë mbart një rrezik të lartë për përfshirjen e rajonit në dhunë. Politikanët shqiptarë etnikë në të tri komunitetet duhet të ushtrojnë përmbajtje./Panorama