Egzon Ahmeti, 28 vjeç, master i juridikut, është i regjistruar si i papunë në Zyrën e Punësimit në Viti – qytet në pjesën juglindore të Kosovës.

Përmes kësaj zyre, ku figuron tash e katër muaj, thotë se shpreson të gjejë një vend pune.

“Zyrtarja që punon aty, më ka thënë se nëse ka ndonjë vend pune, trajnim apo diçka tjetër, më thërrasin”, tregon Egzoni.

Zyra e Punësimit në Komunën e Vitisë është njëra prej më shumë se 30 zyrave të tilla që funksionojnë në kuadër të Agjencisë së Punësimit të Kosovës.

Kjo agjenci është funksionalizuar në vitin 2017 dhe qëllim i saj thuhet se është administrimi i tregut të punës dhe aftësimi profesional.

Në Agjencinë e Punësimit të Kosovës janë të regjistruar mbi 82 mijë punëkërkues.

Punëkërkuesit me shkollim të mesëm janë në numër më të madh, ndërsa pas tyre vijnë punëkërkues me shkollim të lartë.

Shpëtim Kalludra, udhëheqës i Divizionit për zhvillimin e masave aktive të tregut të punës dhe analiza, pranë Agjencisë së Punësimit, thotë se kjo e fundit ka arritur të ndërmjetësojë mijëra vende pune gjatë viteve.

Për rezultate më të mira, sipas tij, mungojnë punëtorët, që aktualisht janë 270, dhe më shumë mjete.

“Me një buxhet prej 6 milionë eurosh, sa janë të dedikuara për masa aktive të tregut të punës, është vështirë të trajtosh mijëra të papunë të regjistruar”, thotë Kalludra.

“Nëse krahasojmë me standardet e Bashkimit Evropian, mesatarisht një këshilltar i punësimit u përgjigjet 200 punëkërkuesve. Te ne në Kosovë, një këshilltar u përgjigjet 800 punëkërkuesve”, thotë Kalludra, për të shtuar se ofrimi i shërbimeve cilësore është i vështirë.

Kalludra thotë se numri i përgjithshëm i bizneseve të regjistruara në Agjencinë e Punësimit është afro 30 mijë, ndërsa, vetëm vitin e kaluar, mbi 2 mijë biznese të regjistruara kanë ofruar mbi 10 mijë vende pune.

Marrëveshjet që bëhen midis Agjencisë dhe bizneseve kanë afat kohor deri në një vit. Në vitin 2021 kanë arritur të lidhen mbi 400 marrëveshje. Në bazë të tyre, kur punëdhënësi merr punëkërkuesin e regjistruar, ky i fundit paguhet 170 euro nga Agjencia e Punësimit dhe 170 euro nga punëdhënësi.

“Për këtë vit, në fund të muajit shkurt do të bëhet thirrja publike. Ne bëjmë thirrje për ato biznese që kanë nevojë për fuqi punëtore që të aplikojnë në zyrat e punësimit dhe të marrin punëkërkues që përshtaten me kriteret e vendit të lirë të punës”, thotë Kalludra.

Aktualisht, thotë ai, janë mbi 70 vende të lira të punës që punëdhënësit i kanë ofruar në Agjencinë e Punësimit.

Asnjëri prej tyre nuk lidhet me profesionin e Egzonit, pasi kanë të bëjnë me kuzhinierë, rrobaqepës, zdrukthëtarë, kamerierë, kontabilistë e të tjerë.

Egzoni thotë se ka të përfunduar edhe punën praktike njëvjeçare në një gjykatë, për të cilën nuk është paguar.

Ai thotë se është i gatshëm të nisë punën në profesionin e tij, porse do të pranonte edhe punë praktike në profesion, me kusht që të paguhet.

“Në Zyrën e Punësimit më kanë thënë se, në të kaluarën, kanë ndërmjetësuar punë praktike te ndonjë avokat. Punë praktike 6 muaj, por me pagesë. Po shpresoj që të më mundësohet kjo”, thotë Egzoni.

Agjencia e Punësimit ofron edhe të ashtuquajturat masa aktive të punës, që përfshijnë subvencionimin në paga, praktikën në punë dhe aftësimin, dhe që hyjnë në kuadër të marrëveshjeve që bëhen me punëdhënësit.

Sipas të dhënave të Agjencisë së Punësimit, personat që kanë përfituar nga masat aktive të tregut të punës, në 40 për qind të rasteve kanë mbetur në ato vende pune.

“Nëse ai punëtor është treguar i suksesshëm në punë, biznesi e mban atë dhe pastaj ata lidhin marrëveshje tjetër”, thotë Kalludra.

Agjencia po ashtu ofron trajnime për mbi 30 profile të profesioneve të ndryshme, përfshirë: moler, murator, suvatues, kuzhinier, furrtar, pastaj për saldim, administrim biznesi, floktari e të tjera.

Punëkërkuesit, që përfshijnë grup-moshën 15-64 vjeç, kanë dy mënyra të regjistrimit në Agjencinë e Punësimit të Kosovës: online dhe përmes paraqitjes fizike në zyrat e punësimit nëpër komuna.

Të papunët e regjistruar duhet të paraqiten një herë në gjashtë muaj në Agjencinë e Punësimit, në të kundërtën sistemi automatikisht i largon, edhe nëse nuk kanë gjetur punë gjatë asaj periudhe.

Afër 750 mijë qytetarë nuk janë aktivë në tregun e punës

Nga mbi një milion qytetarë në moshë pune në Kosovë, mbi 350 mijë janë të punësuar dhe mbi 120 mijë janë të papunë, tregojnë të dhënat e fundit për tregun e punës, të përpiluara nga Agjencia e Statistikave të Kosovës (ASK).

Sipas tyre, rreth 750 mijë qytetarë janë ekonomikisht joaktivë. Sipas ASK-së, kjo do të thotë se ata as nuk janë të punësuar, as të regjistruar si të papunë, as nuk kërkojnë punë.

Shkalla e pasivitetit në tregun e punës në Kosovë është ngritur së voni si çështje edhe nga Komisioni Evropian.

Në një takim të mbajtur më 3 shkurt, rreth zbatimit të Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit me Kosovën, Komisioni Evropian ka thënë se “Agjencia e Punësimit në Kosovë duhet të rrisë fushëveprimin dhe mbulimin e masave të saj aktive të tregut të punës, për të adresuar shkallët e larta të pasivitetit, veçanërisht te gratë”.

Sipas ASK-së, 77 për qind e qytetarëve joaktivë në tregun e punës janë gra.

Pagat e ulëta dekurajojnë punëkërkuesit

Organizatat që mbrojnë të drejtat e punëtorëve e shohin si shqetësues numrin e qytetarëve ekonomikisht joaktivë.

Për kryetarin e Bashkimit të Sindikatave të Pavarura të Kosovës, Atdhe Hykolli, paga e ulët minimale në Kosovë i ka dekurajuar punëkërkuesit të kërkojnë punë.

“Paga minimale është aq e ulët, saqë ata nuk kanë motiv për punë. Nëse paga minimale lëviz, do të ndryshonte situata”, thotë ai.

Paga minimale në Kosovë është 130 euro për të punësuarit e moshës nën 35 vjeç dhe 170 euro për të punësuarit e moshës mbi 35 vjeç.

Ngjashëm si Hykolli mendon edhe Jusuf Azemi, kryetar i Sindikatës së Pavarur të Sektorit Privat.

“Të gjithë këta persona, të cilët nuk kërkojnë punë, janë potencial për të ikur nga vendi”, thotë ai.

Egzoni, i cili jeton me babanë dhe vëllain, thotë se e ka shumë të vështirë të jetojë pa punë.

Ai thotë se do të presë edhe ca kohë për një vend pune në Kosovë. Nëse nuk gjen, synon të largohet për në Gjermani.

“Është shumë vështirë që babai t’i mbulojë ende shpenzimet e mia”, thotë ai.

Sipas të dhënave zyrtare, gjatë vitit 2020, nga Kosova janë larguar 8,724 banorë. Disa prej tyre kanë ikur për shkak të gjetjes së një vendi të punës apo për studime afatgjata.

Përveçse në vendet e Bashkimit Evropian, një numër i kosovarëve ka emigruar edhe në vende të tjera, kryesisht në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Turqi e Kanada./REL