Kur e mendoni Saharën, sigurisht që nuk u shkon mendja të gjallesat e detit. Për mijëra vjet, kjo shkretëtirë masive që shtrihet në Afrikën e Veriut ka qenë shtëpi e vetëm disa kafshëve të pakta të përshtatura për jetën në tokë të nxehtë dhe të thatë.

Por gjatë Holocenës, Sahara ishte harlisur dhe plot peshq.

Një studim i publikuar gjatë javës së kaluar në PLOS One raporton se nga 17,551 mbetje faunale të gjetura në strehimoren shkëmbore Takarkori në Sahara qendrore, 80 përqind ishin peshq. Ky është një ndryshim mjaft i ashpër nga shkretëtira e thatë për të cilën ne mendojmë sot, transmeton portal arbresh.info

“Libia Jugperëndimore është aktualisht një vend i pavëmendshëm  është ndër vendet më të thata në Sahara – kështu që është me të vërtetë i jashtëzakonshëm,” thotë Kathleen Nicoll, një profesor i gjeografisë në Universitetin e Utah i cili nuk ishte i përfshirë në studim.

Mbetjet nga datat më të hershme janë të përbërë nga rreth 90 përqind specie peshku, por nga rreth 5.000 vjet më parë kafshët ujore përbëjnë më pak se gjysmën e popullsisë. Deri atëherë, vetëm peshqit e vegjël të guximshëm të ndërtuar për të tejkaluar ujërat e cekët dhe temperaturat e larta mbetën.

Savino di Lernia, autor i studimit dhe Drejtori i Misionit Arkeologjik të Universitetit Sapienza të Romës, ka punuar në Libi që nga viti 1990, thotë se rreth 12,000 vjet më parë, ndërrimet në modelet monsoon sollën shi në rajon.

Me shi të shtuar u rritën rrugët ujore që lidheshin me liqenin Adad në jug dhe lumin Nil në veri, me gjasë hapjen e një kalimi për këta peshq për të arritur në Sahara qendrore në sasi të tilla.

“Unë personalisht u befasova nga fakti se peshqit ishin një lloj ushqimi kryesor, madje edhe gjatë kohës neolitike”, tha ai.

Rreth 5000 vjet më parë, klima ndryshoi në mënyrë dramatike. Për shkak të ndryshimeve në atmosferën e shkaktuar nga pozicioni i Tokës gjatë orbitës së diellit, stinët e monsove ndryshuan me shpejtësi, dhe shiu që e mbajti gjelbërimin e Saharasë u zhduk praktikisht, thotë autori i studimit Andrea Zerboni, një gjeoarkaeolog në Universitetin e Milanos.

Disa shkencëtarë të fushës, përfshirë di Lernia, mendojnë se njerëzit mund të kishin ndihmuar të nxisin këtë ndryshim klimatik duke kaluar nga gjuetia dhe duke u mbledhur në stilin e jetës pastorale. Zerboni dhe Nicoll publikuan një letër në vitin 2018, ku përshkruhej mbivendosja e rritjes së tufës, erozionit të tokës dhe ndryshimit të modelit monsoon. Kullotja shkaktoi erozionin e tokës dhe mobilizimin e pluhurit, për të cilin Zerboni thotë se e amplifikoi aridifikimin e zonës.

Për Nick Drake, një profesor i gjeografisë fizike në King’s College London i cili nuk ishte i përfshirë në studimin e ri, historia e tharjes së Saharasë është një prej rezistencës  nga e cila mund të mësojmë ndërsa përballemi me presionin në rritje të ndryshimeve klimatike të shkaktuara nga njeriu ./arbresh.info/