Historia e ekstremizmit nuk fillon me Shtetin Islamik, as me al-Qaeda…ajo ka rrënjët që në lashtësi.

Përpara se t’i përgjigjemi pyetjes se kur fillloi ekstremizmi, duhet të dimë se çfarë do të thotë ekstremizëm. Disa argumentojnë se ekstremistët janë thjesht njerëz besimet e të cilëve janë shumë larg nga rrjedhë e shoqërisë. Ndërsa ky përkufizim siguron që ekstremistët mund të gjenden përgjatë historisë, ai nuk është i qëndrueshëm, sepse besimet kryesore kanë ndryshuar aq shumë gjatë shekujve.

Një shembull i lehtë dhe disi i diskutueshëm është praktika e skllavërisë racore në Amerikë. Disa studiues argumentojnë se skllavëria nuk është e krahasueshme me ekstremizmin racor modern të bardhë sepse ajo ishte norma e pranuar në shoqërinë amerikane për kaq shumë vjet. Megjithatë, fjala angleze “ekstremiste” u popullarizua për herë të parë gjatë debatit për skllavërinë, më së miri i përdorur nga Daniel Ëebster në lidhje me mbrojtësit dhe shkatërruesit më të zjarrtë të skllavërisë. Në mënyrë më të konsiderueshme, skllavëria u justifikua përmes një besimi ideologjik, përfshirë justifikime fetare dhe “shkencore” për racizmin, disa prej të cilave ende kanë aderues midis nacionalistëve të ditëve të sotme.

Nëse ideologjia që skllavërimi i arsyeshëm lidhet kështu me besimet moderne supremaciste të bardha, për të cilën shumica e njerëzve pajtohen janë ekstremistë, atëherë skllavëria nuk është gjithashtu një formë ekstremizmi? A nuk duhet t’i studiojmë të dyja si pjesë e një kategorie të vetme? Autori JM Berger , në librin e tij “Extremist” , argumentoj se ky fenomen është kuptuar më mirë si një produkt i dinamikës në grup – besimi se grupi i tij nuk mund të ketë sukses ose të mbijetojë, përveç nëse vendoset vazhdimisht dhe pa kushte në kundërshtim me një grup tjetër.

Natyra e pakushtëzuar e opozitës është thelbësore për këtë përkufizim; shumica e konflikteve normale (madje edhe ato të dhunshme) mund të zgjidhen në një farë mënyre që strehon të dy palët, siç është një luftë që përfundon me një shtrëngim duarsh, ose një luftë që përfundon me një traktat. Në të kundërt, ekstremistët besojnë se “tjetri” duhet të kundërshtohet gjithmonë, të kontrollohet ose shkatërrohet sepse natyra dhe ekzistenca e tij e brendshme është joimike ndaj suksesit të vetë grupit të ekstremistëve. Për ekstremistët, nuk mund të ketë fund për opozitën, përveç shkatërrimit të grupit tjetër brenda juridiksionit të kontrollit të ekstremistëve. Sipas këtij përkufizimi, nëse një lëvizje ekstremiste braktis angazhimin e saj për veprim armiqësor ndaj tjetrit, ajo pushon së qeni ekstremist (megjithëse mund të jetë akoma joproduktiv ose i pakëndshëm).

Duke përdorur këtë kornizë, shembuj të sjelljes ekstremiste mund të gjenden pothuajse aq larg sa shtrihet historitë tona të shkruara. Një nga shembujt më të hershëm dhe më të famshëm vjen nga Roma e lashtë. Duke filluar nga viti 264 para Krishtit dhe duke vazhduar për më shumë se një shekull, Roma u angazhua në një seri luftërash me Kartagjenën fqinje. Në fund të kësaj periudhe, avantazhi më në fund kaloi në Romë.

Por disa besuan se fitorja nuk ishte e mjaftueshme, duke pohuar se ekzistenca e vazhdueshme e Kartagjenës ishte një sulm ndaj identitetit romak. Senatori Romak Cato Plaku ishte njëri prej tyre, duke bërë të mundur që të mbaronte çdo fjalim me përfundimin se “Kartagjena duhet të shkatërrohet”.

Në vitin 146 p.e.s Roma shkatërroi Kartagjenën, duke vrarë 150 mijë banorë, duke shitur të mbijetuarit në skllavëri. Historiani Yale Ben Kiernan e quan këtë “gjenocid të parë”.

Shumë shpejt edhe grupet tjera do të ndiqnin këtë rrugë. Një nga shembujt më famëkeq në botën antike ishte një grup hebre i njohur si Sicarii, i cili kundërshtoi dhunshëm sundimin Romak dhe vrau hebrenjtë e tjerë që i shihnin si bashkëpunëtorë. Ata u menduan se kishin kryer vetëvrasje masive nën rrethim , në malin Masada në vitin 73 pas Krishtit.

Në vitin 657 pas Krishtit, feja e re e Islamit përjetoi shpërthimin e saj të parë të ekstremizmit, një sekt i njohur si Kharijites, të cilët mbahen mend për besimet e tyre të zellshme dhe dhunën brutale ndaj muslimanëve, besohet se ishin larguar nga rruga e duhur.

Krishterimi nuk ishte imun ndaj këtyre dinamikave, prandaj edhe filluan kryqëzatat dhe inkuzionet, që kishin për qëllim shfarosjen e “pabesimtarëve”. Një nga këto, Kryqëzata Albigensiane e Shekullit XIII, fshiu një sekt të devijuar të krishterë në Francë i njohur si Katars. Legjenda (ndoshta apokrifale) pohon se komandanti i forcave katolike romake shqiptoi një frazë latine që mbahet mend sot, disi e ndryshuar në përkthim, si “vrisni të gjithë dhe lëreni Zotin të bëjë punë e vet”. Në masakrën e Beziers në 1209 u vranë 20 mijë Katarë dhe deri në fund të kryqëzatës i tërë sekti u shua.

Ekstremizmi erdhi në botën e re me pushtuesit spanjoll që kolonizuan Amerikën duke filluar në shekullin e 16-të. Ndërsa disa spanjollë shpreheshin tmerr për skllavërimin dhe shfarosjen e njerëzve indigjenë në Amerikë, intelektualët jetëshkurtë haruan argument racore dhe ideologjike për të shfajësuar dhe madje për të justifikuar këto tmerre, duke argumentuar se epërsia natyrore spanjollëve justifikon skllavërimin e banorëve autokton të kontinentit. Këto justifikime u kuptuan nga mendimtarët e shekullit XIX si një lidhje në zinxhirin që çoi në adoptimin amerikan të skllavërisë racore, një nga praktikat ekstrakte më të egra dhe të turpshme të historisë, e cila viktimizoi miliona njerëz me origjinë afrikane gjatë qindra viteve .

Në fund të shekullit të 19-të dhe në 20-të, fillojnë të shfaqen shembuj më të njohur, modernë, me ngritjen e Ku ​​Klux Klan (KKK) në Rindërtimin e Jugut, dhe ringjalljen e tij në një formë të re gjatë viteve 1910 dhe 1920. Grupi vazhdon edhe sot, megjithëse vetëm me një hije të forcës së saj të mëparshme, me rreth 3,000 aderues në 2016 krahasuar me ndoshta 4 milion anëtarë në 1925.

Për pasojë, fillimi i shekullit të 20-të gjithashtu pa ngritjen e formave të reja dhe më virulente të ekstremizmit antisemitik. Edhe pse antisemitizmi ka një histori të gjatë, ai arriti lartësi gjenocidale në Gjermaninë naziste, një lëvizje tjetër që ne e kuptojmë si ekstremiste edhe pse, për një kohë, ajo pushtoi rrjedhën kryesore të shoqërisë gjermane. Nazistët vranë gjashtë milion njerëz hebrenj gjatë kohës së tyre në pushtet, dhe miliona të tjerë, përfshirë njerëz me aftësi të kufizuara, njerëz LGBTQ dhe civilë sovjetikë, serbë, romë dhe polakë. Edhe pse nazistët u mposhtën, trashëgimia e tyre jeton edhe sot në formën e (të paktën) dhjetëra grupeve neo-naziste në të gjithë botën.

Vitet 1980 sollën një valë të re të ekstremizmit. Lëvizja, transnacionale e kryesuar në mënyrë të konsiderueshme nga al Qaeda e cila ngriti çështjen e ekstremizmit të dhunshëm në një përparësi globale në 2001 në 11 shtator,  u ngrit edhe më tej nga ngritja e ISIS në vitet 2010. Sot, mijëra ekstremistë xhihadist marrin pjesë në aktivitete të dhunshme në të gjithë globin, nga terrorizmi në kryengritje.

E njëjta periudhë ka parë një rigjallërim të nacionalizmit të bardhë dhe epërsisë së bardhë në Shtetet e Bashkuara dhe Evropë, shumë prej të cilëve përqendrohen te muslimanët si armiku i tyre kryesor, duke treguar përçmimet e xhihadizmit si pjesë e justifikimit të tyre për urrejtjen e tyre. Por nuk janë vetëm ekstremistët e bardhë që po synojnë muslimanët. Në Mianmar, një racë e re e ekstremistëve budistë kërkon të shfarosë komunitetet myslimane Rohingya. Në Kinë, Uigurët etnikë që praktikojnë Islamin janë burgosur dhe “ri-edukuar” në kampe përqendrimi, një fakt që shumë rrallë paraqet në diskutimet e ekstremizmit.

Sot, ndjehet se  problemi i ekstremizmit është më i keq se kurrë. Ka një të vërtetë në atë perceptim, megjithëse nuk është si tregim i plotë. Anarkistët vranë presidentët francezë dhe amerikanë; një car rus; një mbret italian dhe një perandor austriak.

Terroristët, shumë që përfaqësojnë një kauzë të së majtës, vranë 184 njerëz vetëm në Shtetet e Bashkuara gjatë viteve 1970, dhe shumë më tepër në Evropë. Një nacionalist serb që qëlloi për vdekje austriakun Archduke Franz Ferdinand, ishte shkaku i Luftës së Parë Botërore. Ekstremistët serbë u shfaqën përsëri me forcë shkatërruese në vitet 1990, duke kryer akte gjenocidi kundër muslimanëve boshnjakë. Në vitin 2019, Christchurch, Zelanda e Re, vrasja masive terroriste u frymëzua pjesërisht nga nacionalizmi serb.

Pavarësisht rolit mbizotërues që ekstremizmi ka luajtur në histori, disa elementë të jetës moderne me të drejtë mund të kuptohen se i bëjnë gjërat në mënyrë unike më keq. Kryesor midis këtyre është ngritja e rrjeteve të mediave sociale të ndërlidhura globalisht. Ekstremizmi përcaktohet nga ideologjia e tij – e cila përcakton identitete dhe çfarë lloj veprimi armiqësor duhet të ndërmerret ndaj tjetrit – dhe ideologjia duhet të transmetohet në mënyrë që të përhapet. Teknologjitë që ngarkojnë me turbull transmetimin e ideologjisë kanë një efekt disproporcional në përhapjen e ideve ekstremiste. Lëvizjet ekstremiste mund të gëzojnë sukses të konsiderueshëm duke mobilizuar një numër relativisht të vogël njerëzish; kur ideologët apo grupet ekstremiste mund të arrijnë miliona në mediat sociale, menjëherë dhe pa kosto, ata vetëm duhet të konvertojnë një pjesë të përqindjes së këtij audienca në mënyrë që të kenë një ndikim të madh global. Ky është një faktor domethënës në atë që ndodhi me ISIS-in, dhe është një faktor domethënës me nacionalizmin e bardhë që po ndodh tani.

Përveç ndihmës së ofertës së ekstremizmit, media sociale dhe teknologjitë e tjera në internet fuqizojnë gjithashtu kërkesën. Para internetit, ishte më e vështirë për njerëzit kureshtarë dhe rekrutët e mundshëm të gjejnë informacione rreth grupeve ekstremiste dhe të krijojnë kontakte me anëtarët e tyre. Tani, kushdo me një tastierë mund të kërkojë me shpejtësi tekste ekstremiste dhe madje të bëjë kontakt me rekrutuesit ekstremistë dhe e bën në mënyrën më komode të mundshme, nga divani i shtëpisë.

Në fund të fundit, lufta kundër ekstremizmit është ngulitur në historinë tonë, po aq e rëndësishme sa vetë ekstremizmi. Nëse bie numri i adhuruesve dhe aftësia e tyre për të ndikuar në ngjarjet botërore zvogëlohet, atëherë grupet ekstremiste përfundimisht bien.

Megjithatë, ne nuk mund ta marrim atë si të mirëqenë. Ashtu si krimi i dhunshëm, ekstremizmi është një problem që duhet të përballohet me vigjilencë dhe ligj.

Ne kurrë nuk mund të fshijmë ekstremizmin nga përvoja njerëzore, por mund ta shpëtojmë jetë dhe të ruajmë shoqërinë duke menaxhuar dhe duke e kuptuar atë./Përgatiti: Arbresh.info/