Andreas Dushi

“Fotografinë më të mirë ia bëj personit që njoh më mirë!”, ka thënë një fotograf francez, më tepër se një shekull më parë. Gaspard-Félix Tournachon, fotografi që revolucionarizoi historinë e fotografisë duke e parë shkrepjen e aparatit si art, nën pseudonimin Nadar, ishte ati i një dinastie që vazhdoi për dekada, nën siglën e së cilës u realizuan disa ndër fotografitë që e ruajnë në mënyrën më të bukur kujtesën historike, artistike dhe sociale të Francës.

Rreth gjashtëdhjetë prej këtyre fotografive erdhën e u takuan me simotrat e tyre në Muzeun Kombëtar “Marubi”, ku u çel ekspozita “Mes rregullave dhe tekave”, kuruar nga Michel Poviert.

Aty ku më parë ishin fotografitë e Angjelin Nenshatit, Nadarët rrinë më natyrshëm. Nga metodat dhe mënyrat, fotografia i ngjason shumë asaj të Marubëve, e cila krenare tregon ndodhitë dhe personazhet kryesorë të shekullit që ka shkuar.

Për çudi, thuajse janë formuar në të njëjtën shkollë artistike: Nadarët dhe Marubët kanë në qendër personazhin, e në një kohë të dytë personazhin në raport me mjedisin e vënë në dobi të tij. Për to, fotografia është individualiste, pra lidhet drejtpërdrejt me individin që fotografohet.

Qasja e Felix Nadarit ishte “tradicionale” në raport me atë të të birit, Paul Nadal. Njëlloj ndodh edhe me dinastinë e Marubëve, ku Pjetri, i pari i saj, fotografinë e ka tradicionale, kryesisht në trajtë portretesh zyrtare që u bëhen atyre që duan apo duhet ta përjetësojnë vetveten, ndërsa Keli e në fund Gega thyejnë ndjeshëm këto rregulla duke kaluar deri në kapjen e momenteve të përditshmërisë.

Nadar në Francë dhe Marubi në Shqipëri nuk punojnë vetëm në studio. Ata e lënë studion dhe ndjekin personazhin e fotografisë së tyre. Marubi e gjen atë në njeriun e thjeshtë dhe përditshmërinë e tij, ndërsa Nadari në intelektualin e kohës, kryesisht aktorët dhe premierat e tyre. Të ndriçuar nga muza, duke kërkuar heroin e veprës së tyre artistike (fotografisë), të dy takohen në qendër të Shkodrës për të qëndruar bashkë disa kohë.

Tani që ekspozita është e hapur, muzeu po vizitohet gjithnjë e më shumë. Nadar thoshte se fotografia është diçka të cilën ka njerëz që e shohin dhe njerëz të tjerë që nuk e shohin. Ata që mund të shohin fotografinë e tij, gjejnë në të një visar të paçmueshëm përjetimi artistik dhe gurrë frymëzimi.

Rregullat dhe tekat e Nadar kanë ardhur në Shkodër, ndërsa në Paris, prej datës 16 tetor po tregohet ana legjendare e trashëgimisë artistike të familjes Nadar në një ekspozitë të titulluar “Nadarët, një legjendë fotografike” që do të rrijë e çelur deri në shkurt të vitit 2019.

Studiuesit e historisë së artit, mes tyre edhe drejtori i Muzeut Kombëtar “Marubi”, bashkë me artdashësit e qytetit, janë entuziastë për ekspozitën. Ndër televizionet lokale dhe disa kombëtare flitet shpesh për të, karakterin e saj dhe mënyrën se si është ndërtuar dhe konceptuar.

Një pasuri e lëvizshme mund të konsiderohet arkivi personal i Nadarit i cili është blerë nga Ministria e Kulturës së Francës dhe tani është pasuri shtetërore. Shkodra ka fatin që për pak kohë të ndriçohet nga shkëlqimi i këtyre dy trashëgimive fotografike që komunikojnë në të njëjtin shtrat muzeal.