Presidenca franceze ka shprehur ngushëllimet për ndarjen nga jetë të shkrimtarit Ismail Kadare, duke e cilësuar atë si një mishërim të forcës së shpirtit evropian që me fjalën e tij të lirë nëpër vepra rrezikonte jetën dhe karrierën.

Në deklaratën e presidencës thuhet se Kadareja krijoi i lirë në një vend që ishte nën diktaturë dhe se me romanet e tij u bë shpirti i rezistencës së fjalës së lirë.

Sipas presidentit Emmanuel Macron, Kadare denonconte shtypjen intelektuale të Tiranës së kohës dhe zgjoi popullin duke ngritur perden e hekurt.

Kadare u vlerësua nga Franca me urdhrat “Kryqi i Legjionit të Nderit” e “Oficer i Legjionit të Nderit”.

Mjeshtri i fjalës dhe kolosi i letrave shqiptare, Ismail Kadare u nda nga jeta mëngjesin e 1 korrikut në moshën 88-vjeçare. Në nder të tij qeveria ka shpallur dy ditë zie kombëtare, 2 dhe 3 korrikun.

“Sot vdiq një shkrimtar që mishëroi, me jetën, me veprën dhe me personalitetin e tij, pasurimin e dialogut, forcën e shpirtit evropian dhe vokacionin mikpritës të Francës. Shkrimtari franko-shqiptar Ismail Kadare u largua nga ne këtë të hënë. Ai ishte një nga ata për të cilët shkrimi është një luftë; ata që çdo fjalë u shkëputet nga heshtja, ata që çdo rresht rrezikon t’u shtohet minutave, ata që çdo roman kërcënon të jetë epitafi i karrierës së tyre. Sepse jetoi dhe krijoi si njeri i lirë, në një vend që nuk ishte: Shqipëria Sovjetike e pasluftës, nën zgjedhën e hekurt të Enver Hoxhës.

Por zbulimi i letërsisë i hapi adoleshentit brigjet e një bote të re. Duke lexuar Servantesin, Homerin dhe Gogolin, ai ndërtoi rezistencën e tij intelektuale. Aq sa indoktrinimi i profesorëve të tij të letërsisë rrëshqiti mbi të, në Universitetin e Tiranës si dhe në Institutin Gorki në Moskë, tempullin e letërsisë zyrtare. Në vend që të bashkohej me radhët e “trupës elitare të realizmit socialist”, siç quhej, ai u bashkua me luftëtarët e rezistencës së stilit të lirisë. Romani i tij madhështor i vitit 1963, Gjenerali i ushtrisë së vdekur, u tolerua, sepse tema e tij ishte shqetësuese, ëndrra e tij pengoi etiketat komuniste: zhvarrosja e ushtarëve nga Lufta e Dytë Botërore para një prifti dhe një ushtari italian, nën pushtetin shqiptar, shi i cili vazhdon të bjerë. Nga ana tjetër, Përbindëshi, në vitin 1965 dhe Dimri i vetmisë së madhe, në 1973, e bënë paria, sepse denonconte shtypjen intelektuale të Tiranës së kohës. Dy herë i akuzuar për nxitje rebelimi, ai iu nënshtrua një periudhe pune krahu thellë në fshat, për të cilën ai raportoi.

Pas Pallatit të Ëndrrave, në vitin 1981, ra sëpata: “armik i popullit”. I ndaluar nga publikimi, ai vendosi të kërkojë azil politik. Kështu ai iu drejtua vendit që kishte qenë i pari që përktheu librat e tij, i pari që u bë i apasionuar pas punës së tij përtej kufijve të tij. Me botuesin e tij, Claude Durand, kreun e Éditions Fayard, ai planifikoi një arratisje të madhe në Francë në vitin 1990, një tjetër goditje në murin e diktaturës: në Tiranë, largimi i tij çoi në protestat e para studentore në më shumë se dyzet vjet.

Që atëherë, nga kryeqyteti i Francës në atë të një Shqipërie të kthyer në demokraci dhe më në fund të rikthyer në vetvete, ai e ndau ekzistencën e tij mes fjalëve dhe gjërave, njerëzve dhe vendeve. Nga shëtitjet e tij në Tiranën e rizbuluar, nga kjo tryezë në kafenenë Rostand ku çdo mëngjes vendoste fletoren dhe stilolapsin, lindën tekste të përjetshme, në udhëkryqet e miteve dhe botëve, nga imagjinata e piramidës së Keopsit në atë të Tiranës midis portave të Luksemburgut, brigjeve të Cornëall dhe mureve të Trojës. Ata vazhdimisht na kujtojnë se si Evropa është kontinenti i së përbashkëtës, se si historia e saj është një histori e përbashkët.

Presidenti i Republikës përshëndet një shpirt të lirë, i cili mori pjesë në këtë zgjim të madh të popullit që ngriti perden e hekurt dhe nderoi Francën duke e marrë atë si azil të krijimit të tij. Ai u drejton ngushëllimet e tij të përzemërta të dashurve të tij, lexuesve të tij dhe popullit shqiptar”, thuhet në komunikatën e Presidencës franceze./rtsh.al/