Pak më shumë se dhjetë vjet pasi një varkë që transportonte emigrantë nga Libia në Itali u fundos në brigjet e Lampedusa, duke shkaktuar 368 viktima, një tjetër varkë është fundosur në të njëjtat ujëra, rreth 50 km larg bregut.

Nëntë persona humbën jetën, duke përfshirë një foshnjë. Po atë ditë, Parlamenti Europian miratoi një paketë të rëndësishme ligjesh për emigracionin dhe azilin, duke i dhënë fund gati një dekade negociatash dhe pezullimesh nga e djathta ekstreme dhe e majta.

Pakti i BE-së për migracionin

Masat, shumë prej të cilave do të hyjnë në fuqi në vitin 2026, shënojnë përpjekjen më të madhe të bllokut ende për të harmonizuar politikat e tij për imigracionin.

Ndër ndryshimet kryesore, pakti krijon qendra kufitare për të mbajtur njerëzit ndërsa kërkesat për azil përpunohen.

Nëpërmjet një procedure kontrolli, duke përfshirë identifikimin dhe gjurmët e gishtërinjve, kontrollet shëndetësore dhe të sigurisë, synon t’u japë një përgjigje migrantëve brenda pesë ditëve nëse ata mund të qëndrojnë ose duhet të deportohen.

Me pjesën më të madhe të përpjekjeve, pakti synon të rrënjos një solidaritet më të madh midis vendeve anëtare të BE-së.

Por në vend se një kuotë e detyrueshme e azilkërkuesve mes anëtarëve, tani do të jetë vullnetare. Prandaj, vendet do të kishin disa opsione: zhvendosje, kontribute financiare ose masa të tjera solidariteti, të tilla si vendosja e personelit ose asistenca logjistike në vende të tjera.

Ekspertët janë të frikësuar se ligjet e reja do të përkeqësojnë gjendjen e vështirë të migrantëve që përpiqen të kalojnë Mesdheun, si ata që humbën jetën në brigjet e Lampedusës më 10 prill.

Pakti vjen pas vitesh të përkeqësimit të kushteve në të cilat operojnë ekipet e shpëtimit. Në letër, detyra për të kërkuar dhe shpëtuar personat e mbytur në anije nuk është e debatuar, qoftë e drejta ndërkombëtare humanitare apo ajo detare. Sipas nenit 98 të Konventës së Kombeve të Bashkuara për të Drejtën e Detit:

“Çdo shtet do t’i kërkojë kapitenit të një anijeje që mban flamurin e tij, për aq sa ai mund ta bëjë këtë pa rrezik serioz për anijen, ekuipazhin ose pasagjerët t’i japë ndihmë çdo personi që gjendet në det në rrezik.”

Megjithatë, nga janari 2014 deri në 2024, janë regjistruar 29,000 viktima në Detin Mesdhe. Shifra të tilla e kanë shtyrë Papa Françeskun ta përshkruajë atë si “varrezat më të mëdha të Europës”.

Përkundër njëfarë vullneti të mirë, siç është nisma humanitare jetëshkurtër e Italisë “Mare Nostrum” në vitin 2013, ekipet e kërkim-shpëtimit të operuara nga OJQ-të u është dashur të përballen me shtetet anëtare gjithnjë e më armiqësore të BE-së gjatë viteve të fundit.

Në të vërtetë ka shumë histori për anijet e shpëtimit që transportojnë emigrantë, të dërguar për të zbarkuar mijëra milje larg vendndodhjes së tyre. Ky ishte rasti i Ocean Viking, i marrë me qira nga SOS Méditerranée, në dhjetor 2023. Duke transportuar 26 persona, anija u dërgua nga autoritetet italiane në portin e Livornos, më shumë se 1000 km larg, edhe pse shërbimet e saj ishin shumë të nevojshme gjatë asaj periudhe.

Kthime të tilla gjenerojnë kosto të konsiderueshme për OJQ-të, me SOS Mediterranean që vlerëson faturën e porteve të largëta në rreth 500,000 euro në 2023.

Përveç kësaj, anijet e shpëtimit humanitar konfiskohen rregullisht nga autoritetet italiane.

Si mund të përkeqësojë pakti gjendjen e emigrantëve

Sylvie Guillaume, deputete për Grupin SD, deklaroi:

“Ndërsa është ende e vështirë në këtë fazë të përcaktohet saktësisht se çfarë do të arrijë në fakt Pakti për Azilin dhe Migracionin, tashmë është e qartë se ai nuk do të zgjidhë problemet që shtetet anëtare të Bashkimit Europian po denoncojnë, as shumicën e vështirësive dhe vështirësive dhe dhuna e hasur nga migrantët gjatë udhëtimit të tyre.

Ai hesht ndaj nevojës imperative për të ngritur një operacion kërkim-shpëtimi nën kujdesin europian, i cili do të parandalonte që Mesdheu të vazhdojë të jetë një varrezë e madhe.”

Guillaume e përshkruan paktin si një “mundësi të humbur”. Zëvendëspresidenti i lartë i divizionit evropian të Komitetit Ndërkombëtar të Shpëtimit (IRC), Harlem Désir, gjithashtu është dakord.

“Pakti nuk sqaron përgjegjësitë e shteteve përsa i përket shpëtimit në det, apo mbështetjes për organizatat që e zbatojnë atë dhe u vijnë në ndihmë njerëzve të mbytur në anije”, tha ai.

Ndër masat që liston Désir, disa ka të ngjarë të ndikojnë veçanërisht në jetën e atyre që përpiqen të kalojnë Mesdheun. Së pari, pakti vendos një sistem ndalimi për njerëzit që mbërrijnë në mënyrë të parregullt në kufijtë e Bashkimit Europian dhe potencialisht për të gjithë ata që do të identifikohen më pas në territoret e Shteteve Anëtare.

Së dyti, është ende e paqartë se si shtetet që nuk dëshirojnë të pranojnë refugjatë do ta kompensojnë financiarisht këtë. Të paqarta janë edhe përgjegjësitë e shtetit për shpëtimin në det, apo mbështetjen e organizatave që e zbatojnë atë dhe u vijnë në ndihmë emigrantëve.

Miratimi i paktit vjen pasi BE-ja arriti marrëveshje për migracionin me dy vende të tjera në brigjet jugore të Mesdheut, të cilëve u është dhënë kështu role vendimtare në kontrollin dhe frenimin e migracionit.

Në vitin 2024, Egjipti dhe Mauritania iu bashkuan Turqisë (2016), Libisë (2017) dhe Tunizisë (2023) në organizimin e mbrojtjeve kundër emigrantëve të Europës. Pavarësisht kësaj, BE regjistroi më shumë kalim të emigrantëve në 2023, me 1.1 milionë azilkërkues dhe më shumë se 350,000 hyrje të paligjshme.

Pyetjet dhe dyshimet lindën menjëherë për praktikat që do të adoptonin dy vendet që i janë bashkuar së fundmi sistemit europian.

Nga abuzimi, torturat te trafikimi i qenieve njerëzore, dhuna e llojeve më të këqija kundër migrantëve në Libi dhe Tunizi është dokumentuar mjaft.

Aktet e përsëritura të dhunës nga marina libiane kundër anijeve me emigrantë të kapur në det dhe kundër anijeve të shpëtimit të OJQ-ve, gjithashtu denoncohen rregullisht.

Në vitin 2018, Libia mori përgjegjësinë për zonën e kërkim-shpëtimit (SAR), e cila menjëherë shkaktoi probleme për operacionet dhe koordinimin e shpëtimit në det.

Ndarja e ardhshme e përgjegjësive identike nga Organizata Ndërkombëtare Detare (IMO) për Tunizinë, Egjiptin dhe Mauritaninë mund të çojë në një kakofoni të vërtetë në organizimin e përgjithshëm të operacioneve të shpëtimit në Mesdhe.

Një numër imigrantësh të mundshëm do të duan të anashkalojnë sistemet e përforcuara të filtrimit dhe ndalimit. Kjo do t’i shtyjë ata më tej në hije. Siç raportohet nga Sophie Watt në rastin e emigrantëve që kalojnë Kanalin, kjo do t’i ekspozojë ata ndaj edhe më shumë dhunës nga të gjitha anët në vendet e tranzitit dhe ndaj rritjes së shantazhit dhe manipulimit nga rrjetet e kontrabandistëve.

Në pesë vendet partnere të Bashkimit Europian, mund të presim që kontrabandistët t’i nënshtrohen presionit më të madh dhe kontrolleve më të rrepta nga autoritetet qeveritare në të ardhmen.

Kjo, nga ana tjetër, vetëm do t’i inkurajojë ata të shantazhojnë financiarisht emigrantët dhe do të përkeqësojë kushtet që ata negociojnë me ata që janë të gatshëm të mbeten kandidatë për kalimin me çmimin e të gjitha rreziqeve./abcnews.al