Milan Niç, nga Këshilli Gjerman për Marrëdhënie me Jashtë, thotë se roli i Shteteve të Bashkuara në Ballkanin Perëndimor do të zvogëlohet, pavarësisht se kush i fiton zgjedhjet atje – qoftë Kamala Harris, qoftë Donald Trump.

Niç thotë se ndryshimi i politikës amerikane ka nisur prej se Rusia ka filluar pushtimin në shkallë të plotë të Ukrainës, në shkurt të vitit 2022.

Që atëherë, “politika e SHBA-së në Evropë i ka dhënë përparësi mbështetjes për Ukrainën dhe gjithçka tjetër është strukturuar rreth saj”, sipas tij.

Niç është bashkautor i një artikulli që publikoi javën e kaluar Këshilli Gjerman për Marrëdhënie me Jashtë, me titull “Si mund ta tronditin Ballkanin Perëndimor zgjedhjet në SHBA”?

Duke folur për Radion Evropa e Lirë, ai thotë se është koha që Bashkimi Evropian, e sidomos Gjermania të angazhohen më seriozisht në zgjidhjen e konflikteve të mbetura në Ballkanin Perëndimor.

Veriun e Kosovës e përshkruan si konfliktin më urgjent të pazgjidhur.

“Jemi vetëm disa hapa nga përshkallëzimi serioz i situatës në veri të Kosovës. Deri më tani, nuk ka ndodhur… por janë disa situata të vogla në terren që mund të përshkallëzohen”, thotë Niç.

Uashingtoni llogarit në mbështetjen e Vuçiçit për Ukrainën

Zoti Niç, marrë parasysh ndryshimin e peizazhit gjeopolitik, veçanërisht me agresionin e Rusisë në Ukrainë, cila mendoni se është sfida më kritike me të cilën përballet sot Ballkani Perëndimor?

Milan Niç: Mendoj se nuk është e re. Bëhet fjalë për një stagnim të gjatë – si në aspektin e qeverisjes së rajonit, ashtu edhe në aspektin e përparimit të pamjaftueshëm ekonomik, apo përmirësimit të jetesës së njerëzve.

Kjo, pastaj, shoqërohet me eksodin e vazhdueshëm të njerëzve në moshë produktive dhe mungesën e shpresës për një të ardhme më të mirë, si dhe me integrimin shumë të ngadaltë në Bashkimin Evropian.

Në një artikull të publikuar javën e kaluar – bashkautor i të cilit jeni edhe ju – përmendet një “kthesë realiste” në diplomacinë amerikane në rajon. A mund ta shpjegoni këtë?

Milan Niç: Prej se Rusia ka pushtuar Ukrainën, politika e SHBA-së në Evropë i ka dhënë përparësi mbështetjes për Ukrainën dhe gjithçka tjetër është strukturuar rreth saj.

Politika realiste në Ballkanin Perëndimor nënkupton mbështetjen e Uashingtonit në marrëdhënie të mira me vendet kyçe, përfshirë Serbinë, e cila, në heshtje, e furnizon Ukrainën me municion dhe armatim dhe mban marrëdhënie të mira me Kievin pa e thënë në publik.

Presidenti [i Serbisë, Aleksandar Vuçiç, është në kontakte të rregullta me presidentin [e Ukrainës, Volodymyr] Zelensky. SHBA-ja i jep përparësi kësaj mbështetjeje që ofron Serbia dhe jo politikës së Vuçiçit në rajon. Në të njëjtën mënyrë mbështetet edhe në vendet apo udhëheqësit e tjerë në Ballkan që e përkrahin SHBA-në në këtë prioritet.

Për të dalë te dialogu mes Kosovës dhe Serbisë… Qeveria e Kosovës ose kryeministri [Albin Kurti] nuk mund të bëjnë shumë në këto përpjekje [rreth Ukrainës], përveç retorikës. Dhe, kthesa realiste e politikës së jashtme amerikane në këtë proces ekziston prej kohësh.

Është naive të pritet që SHBA-ja do të ngrihet kundër agjendave revizioniste në rajon.

Angazhimi i SHBA-së do të reduktohet si me Harrisin, ashtu edhe me Trumpin

E përmendët Kosovën. Së voni, disa diplomatë amerikanë e kanë paralajmëruar kryeministrin Kurti për përkeqësimin e marrëdhënieve mes SHBA-së dhe Qeverisë së tij, për shkak të disa veprimeve që janë konsideruar si të njëanshme. A është e rrezikshme kjo në këtë kohë?

Milan Niç: Mendoj se Qeveria e Kosovës, nën Albin Kurtin, ka mësuar nga Beogradi t’i bëjë gjërat në mënyrë të njëanshme dhe ka vendosur të krijojë disa fakte në veri. Në këtë mënyrë, ajo është fokusuar edhe në ruajtjen e popullaritetit dhe të pushtetit të saj në Kosovë.

Deri më tash, kjo i ka ecur, edhe me çmimin e izolimit të caktuar diplomatik nga partnerët e saj kryesorë – siç ka ndodhur përpara samitit të Procesit të Berlinit.

SHBA-ja është vetëm dy javë larg zgjedhjeve presidenciale. Pse mendoni se ky proces mund ta tronditë Ballkanin Perëndimor dhe në çfarë mënyrash – siç jeni shprehur në shkrimin tuaj?

Milan Niç: Pavarësisht se kush fiton apo kush do ta marrë udhëheqjen e Shtëpisë së Bardhë për katër vjetët e ardhshëm, roli i Shteteve të Bashkuara në Ballkanin Perëndimor do të zvogëlohet dhe do të ndryshojë.

Konfliktet që mbeten të pazgjidhura, si ai mes Kosovës dhe Serbisë, në Bosnje e Hercegovinë dhe të tjerat, përfshirë tensionet etnike mes shoqërive, do të kenë nevojë për një angazhim më serioz nga Bashkimi Evropian dhe Gjermania.

Por, a e ka SHBA-ja luksin për ta reduktuar përfshirjen e saj në Ballkanin Perëndimor, marrë parasysh situatën e paqëndrueshme në rajon?

Milan Niç: Ne nuk po e pranojmë se ka një shkëputje graduale të SHBA-së nga fqinjët e Evropës ose periferitë e Evropës, sepse prioritetet e saj janë gjetiu. Jo vetëm në Azi e në Indo-Paqësor. SHBA-ja po fokusohet edhe në konkurrencën strategjike me Kinën. Pastaj është edhe lufta në Lindjen e Mesme, që është shumë më e rëndësishme për interesat amerikane, e po ashtu për politikën e brendshme. Ju nuk mund të krahasoheni.

Kushdo që të fitojë, do të krijojë një administratë shumë më të fokusuar brenda vendit. Angazhimi në Lindjen e Mesme – për arsye energjetike dhe strategjike – do të jetë shumë më i rëndësishëm se në Ballkanin Perëndimor.

Nëse Trump fiton, do të ketë më shumë angazhim të nivelit të lartë në Ballkanin Perëndimor, por fokusi do të jetë tek interesat e biznesit. Nëse Harris fiton, do të ketë një vazhdimësi, një shkëputje të vazhdueshme nga rajoni dhe më shumë dorëzim të tij tek evropianët.

Pyetja është se sa janë të gatshëm ata për të marrë rol më të madh, për të kompensuar SHBA-në?! Sepse, SHBA-ja është partnerja kryesore në trajtimin e konfliktit të pazgjidhur [në Ballkanin Perëndimor], që nga vitet ’90. Por, tani, interesi i saj ka ndryshuar.

Epoka e intervencionimit liberal, ose e SHBA-së si police e botës, është duke u sfiduar brenda vetë SHBA-së dhe ajo do ta reduktojë rolin e saj në Ballkan.

[Joe] Biden ka qenë presidenti i fundit që është angazhuar personalisht në politikën në Ballkan, ai i ka njohur udhëheqësit.

Tash do të kemi më pak përfshirje të SHBA-së dhe ne nuk jemi gati për këtë. Kjo do të thotë se do të kemi më shumë rreziqe sigurie, sidomos nëse NATO-ja sfidohet.

Rëndësia e angazhimit të Gjermanisë

Atëherë, çfarë duhet të bëjë BE-ja dhe veçanërisht Gjermania?

Milan Niç: Mendoj se Brukseli, nën Kaja Kallasin si përfaqësuese e lartë, duhet të bëjë më shumë. Ajo dhe ekipi i saj do të duhej t’u kushtonin më shumë vëmendje zhvillimeve në Ballkanin Perëndimor, me një lloj diplomacie fluturuese dhe përfshirje të drejtpërdrejtë.

Varet, po ashtu, nga Berlini dhe Parisi se si do të bashkëpunojnë me Londrën, për të kompensuar përfshirjen e reduktuar të Uashingtonit.

Në artikullin tuaj, ju përmendni në mënyrë të veçantë Gjermaninë. Sa e rëndësishme është që Gjermania të tregojë se e merr seriozisht ‘zeitenwende’-n në lidhje me Ballkanin Perëndimor dhe cilat veprime do të ishin më me ndikim?

Milan Niç: Mendoj se ajo që ndodhi në samitin e Procesit të Berlinit javën e kaluar, ishte një sukses dhe shembull i mirë. Gjermania duhet të përfshihet më shumë politikisht, të ngrihet kundër disa lëvizjeve të njëanshme, të merret me qeveritë dhe udhëheqësit një nga një, dhe t’i japë përparësi asaj që është e rëndësishme për ta mbajtur të gjithë rajonin nën kontroll dhe në rrugë drejt një lloj përmirësimi dhe integrimi.

Rreziku nga situata e brishtë në veri të Kosovës

Cili mendoni se është konflikti më urgjent i pazgjidhur në Ballkanin Perëndimor?

Milan Niç: Veriu i Kosovës. Është edhe situata e brendshme në Bosnje e Hercegovinë, por atje ekziston një infrastrukturë diplomatike ndërkombëtare, e cila mendoj se është mjaft e qëndrueshme. Ndaj, Millorad Dodik [udhëheqësi i Republikës Sërpska], sa herë përpiqet t’i tejkalojë kufijtë, e kupton se do të humbasë.

Në veri të Kosovës, situata është më e brishtë. Unë mendoj se ka një lojë pritjeje jo vetëm për zgjedhjet në SHBA, por edhe për përfundimin e luftës ose për një lloj zhvillimi në luftën në Ukrainë, që do të ketë ndikim në situatën e përgjithshme të sigurisë evropiane dhe që do të krijojë një lloj të ri precedentësh, edhe për Ballkanin Perëndimor.

Cila mendoni se është rrugëdalja për veriun e Kosovës?

Milan Niç: Në veriun e Kosovës, më shumë gjëra kanë ndodhur në një ose dy vjetët e fundit sesa në disa vitet e fundit. Është një situatë krejtësisht e re. Tani është policia speciale e Kosovës që kontrollon situatën në terren. Beogradi është duke humbur, sepse serbët janë tërhequr nga institucionet. Ata kanë gabuar dhe nuk e dinë se si të kthehen.

A do t’i kthejnë institucionet e Kosovës serbët që dhanë dorëheqje?
Mendoj se jemi vetëm disa hapa nga përshkallëzimi serioz i situatës në veri të Kosovës. Deri më tani, nuk ka ndodhur. Mendoj se ka një qasje të kujdesshme nga të dyja palët që të mos ndodhë, por janë disa situata të vogla në terren që mund të përshkallëzohen.

A mendoni se Gjermania mund t’i lëvizë gjërat, sa i përket Kosovës? Kujtoj se, para pak javësh, e ka bindur Kurtin për të rikthyer importin e mallrave nga Serbia.

Milan Niç: Po, e ka bindur Kurtin për të hequr bllokadën dhe ka gjetur një zgjidhje praktike për problemin e tij. Natyrisht, në Kosovë po vijnë zgjedhjet dhe ky konfrontim me Beogradin është i rëndësishëm për Kurtin.

Por, nëse nesër ka një krizë të re, kush do të përpiqet ta zgjidhë atë? Kush do të nxitojë në Beograd dhe Prishtinë? Komisioni Evropian? Përfaqësuesi i lartë në largim [i BE-së, Josep] Borrell? Amerikanët jo.

Mendoj se Gjermania – mes fuqive të Quint-it – është ajo që ka ende kapacitete, ndonëse edhe ajo është duke shkuar kah zgjedhjet e veta federale./rel/