Fëmijë të vegjël që flenë mbi çanta. Gra të ulura buzë rrugës mbi valixhe, karrige të palosshme ose thjesht në tokë. Fytyra të lodhura dhe të pafuqishme, një polic kujdeset që fëmijët të mos vrapojnë në rrugë.

Këto pamje po qarkullojnë aktualisht në mediat hungareze. Ato janë fotografi nga qyteti Kocs, në veriperëndim të Hungarisë. Të mërkurën në mëngjes (21 gusht 2024), pothuajse 100 refugjatë ukrainas, pothuajse të gjithë gra dhe fëmijë, u detyruan të braktisin strehimin e tyre dhe u gjendën në rrugë, papritmas të pastrehë. Ata e kaluan natën jashtë. Punonjësit e organizatave joqeveritare hungareze kërkuan më kot strehim urgjent të mërkurën dhe vazhduan kërkimet e tyre të enjten.

Papritmas të pastrehë: kjo po bëhet realitet për më shumë se 3000 refugjatë ukrainas, që ndodhen aktualisht në Hungari. Sepse më 21 gusht 2024 hyri në fuqi një dekret qeveritar i shpallur nga Viktor Orban në fund të qershorit, që kufizon masivisht ndihmën për refugjatët ukrainas. Sipas dekretit, vetëm refugjatët ukrainas të cilët, siç thuhet në dekret, vijnë nga “zonat e luftës – njësi administrative të Ukrainës të prekura drejtpërdrejt nga veprimet ushtarake” do të marrin fonde shtetërore për të qëndruar në strehimore të përkohshme. Faktori vendimtar në këtë rast është adresa aktuale e regjistrimit në Ukrainë e subjektit të të dhënave.

Në të ardhmen, financimi shtetëror për strehimoret do të jetë i kufizuar në kohë dhe do të zbatohet nga data e regjistrimit si refugjat me mbrojtje të përkohshme deri në fund të muajit në vijim. Në të ardhmen, qeveria hungareze do të ripërcaktojë çdo muaj listën e zonave të drejtpërdrejta të luftës.

“Ai që do mund të kujdeset për veten”
Sipas vlerësimeve të organizatave joqeveritare hungareze të ndihmës, më shumë se 3000 refugjatë ukrainas do të humbasin strehimin e tyre të financuar nga shteti në qytete dhe komuna si rezultat i dekretit. Shumica e tyre vijnë nga Rajoni Transcarpathia, në perëndim të Ukrainës, ose nga rajone të tjera perëndimore të Ukrainës, dhe kanë statusin zyrtar si “përkohësisht në nevojë për mbrojtje”. Shumica e tyre janë romë. Pothuajse të gjitha strehimoret janë qendra kolektive strehimi, si shtëpi boshe ose bujtina të mëdha private. Në Kocs, gati 100 refugjatët u strehuan në një konvikt privat. Financimi shtetëror për akomodimin e tyre skadoi të mërkurën (21.08.2024).

Norbert Pal, komisioneri i qeverisë hungareze për njerëzit që u arratisën në Hungari për t’i shpëtuar luftës ruse kundër Ukrainës e justifikoi kufizimin e masave të ndihmës në një intervistë me të përditshmen pro-qeveritare Magyar Nemzet në fillim të korrikut: “Pas dy vitesh e gjysëm, ky është një ndryshim i arsyeshëm dhe i përshtatshëm, sepse gjatë kësaj kohe ata që duan të kujdesen për veten në Hungari, mund ta kenë bërë këtë.

Gergely Gulyas, kreu i Ministrisë së Jashtme të Kryeministrit hungarez Viktor Orban, deklaroi në një konferencë shtypi të enjten (22.08.2024) se është “e papranueshme që të bëhen abuzime” kur shteti shpenzon shumë para në muaj për njerëz që mund të punojnë. Gulyas nuk shpjegoi se në se konsiston abuzimi i supozuar.

“Pikë e ulët e politikës hungareze ndaj migrimit”
Punonjësit e organizatave joqeveritare të ndihmës që aktualisht merren me refugjatët e pastrehë kundërshtojnë versionin e qeverisë hungareze. “Me këtë pretendohet se vetë personat e prekur janë fajtorë nëse nuk kanë gjetur strehim”, thotë Andras Lederer, nga Komiteti Hungarez i Helsinkit, në DW. “Por fakti është se në shumë prej familjeve të prekura tani, burrat punojnë diku. Megjithatë, familjet nuk mund të përballojnë apartamentin e tyre me qira ose thjesht nuk mund ta gjejnë një të tillë.”

Komiteti Hungarez i Helsinkit ka ofruar prej vitesh këshillim ligjor dhe ndihmë tjetër për refugjatët për shumë vite. Lederer e përshkruan dekretin aktual dhe situatën për refugjatët ukrainas, tani të pastrehë, si “një pikë të re e ulët në politikën hungareze të migracionit”. Është “e turpshme dhe e egër” se si po procedon shteti hungarez, pasi të prekurit jo vetëm që vijnë nga një vend që është në luftë, por gjithashtu kanë një status formal të “njerëzve që kanë nevojë për mbrojtje të përkohshme”. “Prandaj, është në kundërshtim me ligjin hungarez dhe atë ndërkombëtar që t’i privosh nga strehimi dhe thjesht t’i nxjerrësh në rrugë”.

Propagandë antiukrainase
Në pamje të parë, dekreti është pjesë e listës së gjatë të masave dhe deklaratave antiukrainase të qeverisë Orban. Hungaria ka pasur një marrëdhënie jashtëzakonisht të keqe me Ukrainën për shumë vite. Pas fillimit të luftës në shkallë të plotë të Rusisë kundër Ukrainës në shkurt 2022, marrëdhëniet dypalëshe janë përkeqësuar më tej. Hungaria është i vetmi vend anëtar i BE-së që ruan ende marrëdhënie miqësore me Rusinë. Pasi Hungaria mori Presidencën e Këshillit të BE-së në fillim të korrikut, Viktor Orban udhëtoi për në Moskë te Vladimir Putini- direkt pas një vizite te presidenti ukrainas Volodymyr Zelenski – në atë që ai vetë e quajti “mision paqeje”, gjë që në BE u prit me pakënaqësi dhe protesta të forta.

Hungaria nuk merr pjesë në ndihmën ushtarake për Ukrainën dhe refuzon dërgesat e armëve për vendin fqinj përmes territorit të saj. Ajo është gjithashtu i vetmi vend i BE që nuk merr pjesë në ndihmën financiare aktuale të BE-së për Ukrainën. Orban është në favor të përfundimit të sanksioneve të BE kundër Rusisë, duke e quajtur vazhdimisht agresionin rus një “luftë vëllavrasëse sllave” dhe duke e përshkruar Ukrainën si “tokë të askujt”. Mesazhe propagandistike proruse, anti-ukrainase dhe antiperëndimore transmetohen dhe publikohen çdo ditë nga mediat proqeveritare hungareze.

Masa selektive ndaj romëve?
Në fakt, dekreti bie ndesh në disa aspekte me propagandën e mëparshme të qeverisë hungareze. Viktor Orban dhe qeveria e tij duan të theksojnë mbrojtjen e pakicave hungareze në vendet fqinje të Hungarisë, duke përfshirë Ukrainën. Sipas narrativave të mëparshme të qeverisë, ka pasur “rekrutim të detyruar” për luftën midis pakicës hungareze në Ukrainën perëndimore, duke e bërë mbrojtjen e hungarezëve atje një shqetësim veçanërisht të rëndësishëm për qeverinë hungareze. Megjithatë, rekrutimi në Ukrainë ndodh vetëm në rrugë normale dhe anëtarët e pakicës hungareze nuk janë të mbipërfaqësuar në forcat e armatosura të Ukrainës në raport me përqindjen e tyre të popullsisë.

Sfondi i dekretit aktual mund të jetë se shumica e atyre që kanë nevojë për mbrojtje janë ciganë hungarishtfolës nga Ukraina perëndimore. Viktor Orban dhe përfaqësues të tjerë të qeverisë hungareze bëjnë vazhdimisht deklarata diskriminuese të tërthorta ose të drejtpërdrejta për romët. Në vitet e fundit, për shembull, Orbani ka thënë vazhdimisht në lidhje me romët ose në ngjarje që lidhen me ta se “të gjithë duhet të jetojnë nga punë e denjë” ose se “askush nuk duhet të jetojë nga krimi”. Pakësimi i masave sociale nga qeveria hungareze është drejtuar ndër të tjera edhe kundër romëve prej shumë vitesh.

Megjithatë, punonjësit e Komitetit të Helsinkit vrasin mendjen për arsyen e dekretit dhe thonë se nuk janë masa për uljen e shpenzimeve. “Shpenzimet mujore të akomodimit të refugjatëve ukrainas arrijnë në rreth një milion euro,” tha për DW Zsolt Szekeres, avokat dhe anëtar i Komitetit të Helsinkit. “Vetëm hedhja e fishekzjarrëve të Budapestit këtë vit në festën e 20 gushtit kushtoi pesë herë më shumë”.

Szekeres thotë se Komiteti i Helsinkit paraqiti një ankesë kundër dekretit pas publikimit të tij dhe informoi organet e BE. Ende nuk ka asnjë vendim nga gjykata hungareze dhe fatkeqësisht asnjë përgjigje as nga BE. “Sidoqoftë, duhet thënë se qeveria hungareze ka provokuar edhe një herë qëllimisht një situatë krize humanitare, pasi qëllimisht po i kthen në të pastrehë disa mijëra njerëz që kanë të drejtë për mbrojtje”/ DW