Për mijëra vjet, hëna na frymëzonte nda larg, por sateliti që ndriçon natën në qiellin e natës së Tokës, i vendosur mbi 321 mijë kilometër larg, mbeti i paarritshëm.

Gjithçka ndryshoi më 13 shtator 1959, kur anija kozmike pa ekuipazh të ish-Bashkimit Sovjetik, Luna 2, u ul në sipërfaqen e hënës.

Momenti kur sonda Luna 2 preku Hënën, sinjalizoi fillimin e përpjekjeve të njerëzimit për të eksploruar satelitin. Shkencëtarët thonë së fundmi se ai moment ishte po ashtu fillimi i një epoke të re gjeologjike, një periudhe kohore në histori të quajtur “ Antropoceni Hënor” (Lunar Anthropocene) e që lidhet me ndikimin e njeriut dhe pasojat e shkaktuara prej tij.

Ideja është pothuajse e njëjtë me Antropocenin në Tokë, eksplorimin se sa shumë njerëzit kanë ndikuar në planetin tonë”, shprehet studiuesi Justin Holcomb, në një artikull të botuar në 8 dhjetor, në revistën “Nature Geoscience”.

“Në Tokë, Antropoceni filloi në një moment në të kaluarën, qoftë qindra mijëra vjet më parë apo në vitet 1950. Në mënyrë të ngjashme, në Hënë, ne argumentojmë se Antropoceni Hënor tashmë ka filluar, por ne duam të parandalojmë dëme masive ose të ngadalësojmë në këtë proces që dëmton Hënën”, thuhet më tej.

Shkencëtarët janë përpjekur për vite të tëra të shpallin një Antropocen përfundimtar në Tokë dhe së fundmi kanë paraqitur prova të reja të një vendi në Kanada që disa studiues besojnë se shënon fillimin e kapitullit transformues në historinë e planetit tonë.

Ideja e Antropocenit Hënor vjen në një kohë kur agjencitë civile të hapësirës dhe subjektet tregtare po shfaqin një interes për t’u rikthyer në Hënë. Shkencëtarët argumentojnë se mjedisi i hënës do të ndryshohet në mënyra më drastike me rritjen e eksplorimit nga njerëzit.

Hëna është e mbushur me gjurmët e eksplorimit. Që nga ulja e Luna 2, më shumë se njëqind anije kozmike janë rrëzuar dhe kanë bërë ulje të buta në hënë dhe “njerëzit kanë shkaktuar shqetësime në të paktën 58 vende të tjera në sipërfaqen hënore”, sipas revistës.

Gara hapësinore e Luftës së Ftohtë nisi një seri misionesh hënore, dhe shumica prej asaj kohe janë pa ekuipazh. Misionet Apollo të NASA-s ishin të parat që dërguan njerëz rreth hënës gjatë viteve 1960 përpara se të ulnin në mënyrë të sigurt astronautët në sipërfaqen hënore për herë të parë në 1969 me Apollo 11. Në fund të fundit, 12 astronautë të NASA-s ecën në sipërfaqen hënore midis 1969 dhe 1972.

Me njerëzit, shumë objekte mbetën pas, duke përfshirë pajisje shkencore për eksperimente, flamuj, fotografi, madje edhe topa golfi, çanta me jashtëqitje njerëzore dhe tekste fetare.

Nga Toka, hëna duket e pandryshuar. Por, shpallja e një antropocene hënore do të ishte dëshmi e faktit se hëna po ndryshon në mënyra që nuk do të ndryshonte natyrshëm për shkak të eksplorimit njerëzor.

Një garë e re hapësinore po nis, pasi shumë vende synojnë uljen e misioneve robotike dhe të ekuipazhit për të eksploruar polin jugor të hënës dhe rajone të tjera hënore të paeksploruara dhe të vështira për t’u arritur.

“Me garën e re hapësinore, peizazhi hënor do të jetë krejtësisht i ndryshëm në 50 vjet. Qëllimi ynë është të shpërndajmë mitin hënor-statik dhe të theksojmë rëndësinë e ndikimit tonë, jo vetëm në të kaluarën, por në vazhdimësi dhe në të ardhmen. Ne synojmë të fillojmë diskutimet rreth ndikimit tonë në sipërfaqen hënore para se të jetë tepër vonë”, tha studiuesi./tch