Izraeli dhe SHBA kanë vendosur të largohen nga UNESCO, për shkak të pakënaqësisë me trajtimin e shtetit izraelit. Nuk dihet se kur do të kthehen prap.

Bahai Gärten Tempel Haifa (Getty Images/D.Silverman)

Marrëdhëniet jo të mira mes Izraelit dhe UNESCO-s morën fund me përfundimin e vitit 2018. Edhe SHBA-ja ka ndjekur shembullin e Izraelit, duke e lënë Organizatën Arsimore, Shkencore dhe Kulturore të Kombeve të Bashkuara (UNESCO), të cilën Uashingtoni e ka akuzuar për paragjykimeve ndaj Izraelit. “Për fat të keq, UNESCO ka bërë diskriminim sistematik kundër Izraelit. UNESCO është duke u përdorur për të rishkruar historinë nga njerëzit që e urrejnë popullin hebre dhe shtetin e Izraelit”, tha një zyrtar i Ministrisë së Jashtme.

SHBA dhe Izraeli kanë bërë të ditur në vitin 2017, por sipas statutit të UNESCO-s, tërheqjet hyjnë në fuqi një vit më vonë, në këtë rast me 31 dhjetor 2018.

Brasilien Jair Bolsonaro und Benjamin Netanjahu (Getty Images/AFP/L. Correa)

Izraeli është anëtarësuar në UNESCO në vitin 1949. Agjencia është më e njohur për programin e trashëgimisë botërore, e cila përcakton vendet kulturore dhe synon të ruajë traditat, por punon edhe në mbrojtjen elirisë së shtypit, promovimin e edukimit për ferma dhe lufton ekstremizmin dhe antisemitizmin. Në Izrael ka nëntë vende që përfshihen në trashëgiminë botërore – ndër tjerash edhe Xhennete Bahai në Haifa, vendin biblik të Masada pranë Detit të Vdekur dhe Qytetin e Bardhë në Tel Aviv. Qyteti i Vjetër në Jeruzalemin Lindor nuk është renditur me ndonjë status territorial të specifikuar. UNESCO ka futur edhe tre vende brenda territoreve palestineze në listën e trashëgimisë botërore. Dalja e Izraelit nga UNESCO nuk do të ketë ndikim në vendet e mbrojtura.

Disa konservatorë izraelitë pyesin nëse tërheqja është masa e duhur. “Unë nuk mendoj se është një vendim i zgjuar”, tha Giora Solar, një arkitekt i cili ka përgatitur disa aplikacione për vendet e trashëgimisë botërore vitet e fundit. “Kjo është politike, sigurisht nuk pajtohem me shumicën e votimeve në UNESCO, por është e politizuar, duke e lënë atë, nuk po dënojmë askënd tjetër përveç vetvetes. UNESCO nuk është kundër Izraelit, por janë vendet që votojnë kundër Izraelit.”

Rezolutat kundërthënëse

Kur UNESCO u bë organi i parë i OKB-së që pranoi Palestinën si anëtare të plotë në 2011, administrata e Obamës së shpejti e ndaloi pagesën e detyrimeve vjetore, të cilat përbëjnë rreth 22 përqind të buxhetit të përgjithshëm të organizatës. Një ligj kombëtar kërkon që Shtetet e Bashkuara të zvogëlojnë fondet për agjencitë e Kombeve të Bashkuara që e njohin Palestinën si një anëtare të plotë. Izraeli gjithashtu nuk i paguante pagesat e veta.

Në vitin 2016, marrëdhëniet diplomatike u përkeqësuan më tej, pasi UNESCO miratoi rezoluta që zyrtarët izraelitë thanë se injoruan lidhjet e hebreizmit me vendet e shenjta në Jeruzalem, duke përfshirë referimin ndaj kompleksit të Haram al-Sharif (Temple Mount) vetëm me emrat e tij arab dhe anglez dhe jo edhe izraelitë. “Të thuash që Izraeli nuk ka asnjë lidhje me Malin e Tempullit është sikur të thotë se Kina nuk ka asnjë lidhje me Murin Kinez apo se Egjipti nuk ka lidhje me piramidat”, tha në atë kohë kryeministri Benjamin Netanjahu, duke shtuar se UNESCO kishte humbur atë pak “legjitimiteti që ende kishte.” UNESCO gjithashtu i ka referuar Izraelit pushtetin pushtues dhe ka vënë në pikëpyetje veprimet e vendit në territoret palestineze.

Frankreich Unesco Abstimmung Palästinenser aufgenommen (dapd)

Në vitin 2017, UNESCO kaloi një rezolutë tjetër që i shqetësoi zyrtarët izraelitë, duke përcaktuar qytetin e vjetër Hebron, al-Khalil në Bregun Perëndimor, si të pushtuar. Shpella e shenjtë, që besohet të jetë vendvarrimi i patriarkut hebraik Abraham, është i njohur për muslimanët si Xhamia e Ibrahimit dhe është e ndarë sot, me hyrje të veçantë për xhaminë dhe sinagogën e vendit.

Shtetet e Bashkuara njoftuan se do të tërhiqen nga organizata, duke përmendur gjuhën e paragjykimit ndaj Izraelit. Shtetet e Bashkuara e kanë lënë UNESCO-n një herë më parë, në vitin 1984, nën presidentin Ronald Reagan. Por ky vend është rikthyer në vitin 2003, nën administrimin e Xhorxh W. Bush për të “theksuar një mesazh të bashkëpunimit ndërkombëtar”, në kohën kur SHBA filloi luftën ndaj Irakut.

Sipas drejtorit të përgjithshëm të UNESCO-s, Audrey Azulay, i cili mori këtë detyrë në nëntor 2017, presionet diplomatike janë shtuar në vitin 2018. Përpjekjet për ndërmjetësim kanë dështuar. Ambasadori i Izraelit në UNESCO, Carmel Shama Hacohen, thoshte së fundi se ka nisur një “frymë e re”, që hapi mundësinë e mbetjes së Izraelit në këtë organizatë. Por kjo nuk ishte e mjaftueshme për Netanjahun. Në shtator ai refuzoi të marrë pjesë në një konferencë mbi antisemitizmin, të organizuar nga UNESCO në margjinat e Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së.

“Nëse dhe kur UNESCO përfundon paragjykimet kundër Izraelit, ndalon mohimin e historisë dhe fillon të mbështesë të vërtetën, Izraeli do të rikthehet”, tha ai./DW/