Çmimi Nobel në Letërsi 2020 i jepet poetes amerikane Louise Glück “për zërin e saj poetik të pagabueshëm që me një bukuri të rreptë e bën ekzistencën individuale universale”.

Louise Glück ka lindur në 1943 në New York dhe jeton në Cambridge, Massachusetts. Përveç shkrimit të saj, ajo është profesoreshë e gjuhës angleze në Universitetin Yale, New Haven, Connecticut. Ajo bëri debutimin e saj në 1968 me ‘Firstborn’ dhe shumë shpejt u vlerësua si një nga poetet më të shquara në letërsinë bashkëkohore Amerikane. Ajo ka marrë disa çmime prestigjioze, mes tyre Çmimin Pulitzer (1993) dhe Çmimin Kombëtar të Librit (2014), transmeton portali arbresh.info

Louise Glück ka botuar dymbëdhjetë përmbledhje me poezi dhe disa vëllime ese për poezinë. Të gjithë karakterizohen nga një përpjekje për qartësi. Fëmijëria dhe jeta familjare, marrëdhënia e ngushtë me prindërit dhe vëllezërit e motrat, është një tematikë që ka mbetur thelbësore me të. Në poezitë e saj, vetvetja dëgjon atë që ka mbetur nga ëndrrat dhe iluzionet e saj, dhe askush nuk mund të jetë më i vështirë se ajo në përballjen me iluzionet e vetvetes. Por edhe nëse Glück nuk do ta mohonte kurrë rëndësinë e prejardhjes autobiografike, ajo nuk do të konsiderohet si një poete rrëfyese. Glück kërkon universalen, dhe në këtë ajo merr frymëzim nga mitet dhe motivet klasike, të pranishme në shumicën e veprave të saj. Zërat e Dido, Persephone dhe Eurydice – të braktisurit, të ndëshkuarit, të tradhtuarit – janë maska për një vetvete në transformim, sa personale aq edhe e vlefshme për të gjithë.

Me koleksione si ‘Triumfi i Akilit’ (1985) dhe ‘Ararat’ (1990) Glück gjeti një audiencë në rritje në SHBA dhe jashtë saj. Në ‘Ararat’ tre karakteristika bashkohen për të përsëritur më pas në shkrimet e saj: tema e jetës familjare; inteligjencë e rreptë; dhe një sens të rafinuar të përbërjes që shënon librin si një i tërë. Glück gjithashtu ka theksuar se në këto poezi ajo kuptoi se si të përdorte diksionin e zakonshëm në poezinë e saj. Toni natyrisht mashtrues është i habitshëm. Ne hasim imazhe pothuajse brutale të drejtpërdrejta të marrëdhënieve të dhimbshme familjare. E çiltër dhe pa kompromis, pa asnjë gjurmë stoli poetik.

Ajo zbulon shumë për poezinë e saj kur në esetë e saj Glück citon tonin urgjent te Eliot, artin e dëgjimit të brendshëm te Keats ose heshtjen vullnetare te George Oppen. Por me ashpërsinë e saj dhe mosgatishmërinë për të pranuar parime të thjeshta të besimit, ajo ngjan më shumë se çdo poete tjetër, Emily Dickinson.

Louise Glück jo vetëm që është e angazhuar nga gabimet dhe ndryshimi i kushteve të jetës, ajo është gjithashtu një poete e ndryshimit rrënjësor dhe rilindjes, ku hapi përpara bëhet nga një ndjenjë e thellë e humbjes. Në një nga koleksionet e saj më të lavdëruara, ris Irisi i egër ’(1992), për të cilin iu dha Çmimi Pulitzer, ajo përshkruan kthimin e mrekullueshëm të jetës pas dimrit në poezinë Dëborë’:

Duhet shtuar gjithashtu se momenti vendimtar i ndryshimit shpesh shënohet nga humori dhe zgjuarsia thumbuese. Koleksioni ‘Vita Nova’ (1999) përfundon me rreshtat: “Mendova se jeta ime kishte mbaruar dhe zemra ime ishte thyer. / Pastaj u transferova në Kembrixh. ” Titulli aludon në klasiken Dan La Vita Nuova ’të Dantes, duke festuar jetën e re në maskën e muzës së tij Beatrice. E festuar në Glück është më tepër humbja e një dashurie që është shpërbërë.

‘Averno’ (2006) është një koleksion mjeshtëror, një interpretim vizionar i mitit të zbritjes së Persephone në ferr në robërinë e Hades, perëndisë së vdekjes. Titulli vjen nga krateri në perëndim të Napolit që nga Romakët e lashtë konsiderohej si hyrja në botën e nëndheshme. Një arritje tjetër spektakolare është koleksioni i saj i fundit, Night Nata besnike dhe e virtytshme ’(2014), për të cilën Glück mori Çmimin Kombëtar të Librit. Lexuesi përsëri goditet nga prania e zërit dhe Glück i afrohet motivit të vdekjes me hir dhe lehtësi të jashtëzakonshme. Ajo shkruan poezi onirike, narrative duke kujtuar kujtimet dhe udhëtimet, vetëm për të hezituar dhe pauzuar për njohuri të reja.

Kujtojmë se, në këtë garë të rëndësishme kandidat ishte edhe autori ynë i madh Ismail Kadare, i cili as këtë vit nuk u nderua me këtë çmim.

Çmimi Nobel për Letërsinë është një nga çmimet më prestigjioze letrare i cili jepet qysh nga viti 1901. / arbresh.info/