Shtetet e Bashkuara vranë komandantin e lartë ushtarak iranian Qasem Soleimani në një sulm ajror në Irak të premten.

Soleimani kryesonte operacionet në Lindjen e Mesme, dhe vrasja e tij shënon një përshkallëzim të madh në tensionet midis Uashingtonit dhe Teheranit, transmeton portali arbresh.info.

Korrespondenti i BBC për mbrojtje dhe diplomaci, Jonathan Marcus i përgjigjet pyetjeve tuaja se çfarë do të thotë ky veprim.

Sa ka gjasa që kjo të eskalojë në Luftën e Tretë Botërore?

Gjersa shumë e përshkruajnë vrasjen e Soleimanit si një “deklarim lufte” nga Shtetet e Bashkuara ndaj Iranit, është e rëndësishme të mos mbivlerësohet apo të nënvlerësohet rëndësia e momentit.

Kjo gjë nuk do të shkaktojë Luftën e Tretë Botëtore. Akterët kyçë që mund të përfshihen në një konflikt ë tillë, për shembull Rusia e Kina nuk janë lojtarë signifikantë në këtë dramë.

Por kjo gjë mund të jetë një moment vendimtar për Lindjen e Mesme dhe për rolin e Uashingtonit në të. Pritet një hakmarrje domethënëse iraniane, dhe kjo mund të çojë në një cikël veprimesh dhe reagimesh që mund t’i afrojnë dy vendet gjithnjë e më shumë në një konflikt të gjithanshëm.

Përgjigja e Iranit mund të jetë kundër interesave ushtarake amerikane në rajon, por në mënyrë të barabartë ajo mund të jetë kundër çdo objektivi të lidhur me SHBA që Irani mendon se është i prekshëm.

A është e ligjshme të vritet dikush në këtë mënyrë sipas të Drejtës Ndërkombëtare?

SHBA do të argumentonte që Soleimani ishte përgjegjës për sulme të paprovuara ndaj forcave amerikane në Irak. Këto forca ishin atje me kërkesë të qeverisë aktuale Irakiane.

Soleimani ishte një njeri për të cilin Uashingtoni besonte se kishte gjakun e shumë personelit amerikan në duar. Ndërkohë organizata Quds që ai drejtoi u pa nga SHBA si një organizatë terroriste. Kështu që vrasja e tij mund të pasojë një narrativë ligjore të SHBA-ve.

Por studiuesja e njohur e të Drejtës Ndërkombëtare, Shkolla Juridike e Notre Dame Prof Mary Ellen O’Connell, ka këtë pamje të implikimeve ligjore:

“Vetë-mbrojtja paraprake nuk është kurrë një justifikim ligjor për vrasjen. Asgjë nuk është. Ligji përkatës është Karta e Kombeve të Bashkuara, e cila përcakton vetëmbrojtjen si të drejtë për t’iu përgjigjur një sulmi të armatosur aktual dhe të rëndësishëm”, tha ajo.

“Përdorimi i një droni për të vrarë gjeneralin iranian Qasem Soleimani në Bagdad nuk ishte si përgjigje e një sulmi të armatosur kundër Shteteve të Bashkuara. Irani nuk ka sulmuar territorin sovran të Shteteve të Bashkuara”, tha ajo.

“Në këtë rast, Shtetet e Bashkuara jo vetëm që kanë kryer një vrasje jashtëgjyqësore, por ajo ka kryer një sulm të paligjshëm brenda Irakut”.

Ku qëndron OKB-ja në këto vrasje?

Përtej pikëpamjeve të deklaruara të përfaqësuesve individualë, është e vështirë të thuhet se çfarë është pikëpamja e KB, pasi në të vërtetë nuk ka diçka të tillë.

A nënkupton, për shembull, një pamje e konsideruar e Këshillit të Sigurimit të KB? Kjo ka të ngjarë të jetë e ndarë dhe në pamundësi për të arritur konsensus.

Sekretari i Përgjithshëm Antonio Guterres tha se ishte i shqetësuar thellësisht nga rritja e tensioneve në Lindjen e Mesme.

“Ky është një moment në të cilin udhëheqësit duhet të ushtrojnë kufizimin maksimal. Bota nuk mund të lejojë një luftë tjetër në Gjirin”, tha zëdhënësi i tij, Farhan Haq, në një deklaratë.

A ishte urdhri për sulm një devijim nga gjyqi i shkarkimit të presidentit Trump?

Është e lehtë për të bërë këto lloj akuzash, por, ndërsa konsideratat politike të brendshme gjithmonë kanë rëndësi – veçanërisht gjatë një viti zgjedhor për Presidentin Trump – ky vendim do të ishte një produkt i dy faktorëve: mundësisë dhe rrethanave.

Konteksti duket të jetë sulmet përshkallëzuese në objektet e SHB.-së në Irak, së bashku me pohimet e paqarta nga Pentagoni në lidhje me sulmet në të ardhmen.

Dhe mundësia e paraqitur vetë – një demonstrim i mëtejshëm i saktësisë dhe arritjes së inteligjencës amerikane – e cila, megjithëse është larg nga e pagabueshme, është një faktor që iranianët do të duhet të luftojnë me të, kur vendosin për çdo përgjigje.

Në një vit zgjedhor, shqetësimi kryesor i Presidentit Trump është të shmangë humbjen e jetës së SHBA në rajon.

Ky sulm dramatik duket në një farë mënyre jashtë karakterit për një president i cili, ndërsa fliste ashpër, është karakterizuar nga kujdes i jashtëzakonshëm sa i përket veprimeve.

A ka ndonjë rrezik që Irani të ndjekë një reagim bërthamor? A ka aftësi bërthamore?

Jo. Irani nuk ka program të armëve bërthamore, ani pse posedon disa elemente që mund të kontribuojnë në një program të tillë dhe njohurinë për të proceduar.

Irani gjithnjë ka insistuar që nuk dëshiron të bëjë bombën. Por a mundet që frustrimi me Uashingtonin të bindë Iranin të heqë dorë nga të gjitha kufizimet dhe në thelb të braktisin marrëveshjen e saj bërthamore me bashkësinë ndërkombëtare? Kjo është një mundësi.

Administrata Trump tashmë ka braktisur të ashtuquajturën marrëveshje JCPOA ose marrëveshja bërthamore e Iranit – shumë analistë mund të thonë në mënyrë të pamatur – ngritjen e presionit ndaj Teheranit, por pa ndonjë “luftë” të qartë diplomatike për të përmbajtur tensionin.

Çfarë po bënte gjenerali Soleimani në Irak? Çfarë ka për të thënë për këtë qeveria irakiane?

Nuk është e qartë saktësisht se cila ishte puna e gjeneralit në Irak. Por Irani mbështet disa grupe milicie shite dhe njeriu që ishte më të kur u vra, Abu Mahdi al-Muhandis ishte lideri i Kataib Hezbollas (grupi përgjegjës për sulmin e fundit me raketa ndaj bazave amerikane) dhe zëvendës komandanti i koalicionit të milicive pro-iraniane në Irak.

Qeveria e Irakut është vënë në një pozitë shumë të vështirë, veçanërisht që kur sulmi ndodhi në tokën e tij. Është një aleat i Iranit dhe i SHBA, dhe trupat amerikane mbeten në Irak për të ndihmuar në luftën më të gjerë kundër grupit të Shtetit Islamik (ISIS).

Autoritetet irakiane tashmë ishin në siklet nga sulmet e milicisë kundër bazave që strehojnë objektet e SHBA-ve. Qeveria e Irakut dënoi të dyja reprezaljet e fundit të SHBA-ve kundër këtij grupi militantësh ndërsa këmbëngulën për amerikanët se ata do të duheshin të bënin më shumë për të mbrojtur bazat.

Zyra e kryeministrit irakian dënoi vrasjen e Soleimanit, dhe e përshkroi atë dhe udhëheqësin e milicisë të vrarë së bashku me të si “dëshmorë” pas “fitoreve të mëdha kundër ISIS”. Qeveria e Irakut insiston gjithashtu që SHBA-të vepruan përtej kushteve të marrëveshjeve sipas të cilave operon në vend.

Cili është roli i SHBA dhe Iranit në Irak?

Irani është një aleat i ngushtë i qeverisë së udhëhequr nga shiitët në Irak. Është gjithashtu një lojtar i rëndësishëm në vend në vetvete, duke punuar përmes grupeve të milicisë të përmendura më lart. SHBA ka rreth 5,000 trupa në Irak, duke trajnuar dhe këshilluar ushtrinë irakiane në përpjekjen e saj për të mposhtur elementët e mbetur të ISIS-it.

Në thelb këta dy lojtarë të jashtëm – SHBA dhe Irani – janë duke manovruar kundër njëri-tjetrit në Irak.

Një pyetje e madhe tani është, a do të vijë momenti i krizës që e bën të pamohueshëm një prani të vazhdueshme të SHBA-së në vend?

Burimi: BBC

Përktheu dhe përshtati: F.Hajdari/arbresh.info/