Nga David L. Phillips

Serbia dëshiron të bashkohet me Bashkimin Evropian (BE). Brukseli është i qartë: nuk ka anëtarësim në BE për Serbinë derisa të normalizojë marrëdhëniet me Kosovën. Normalizimi nënkupton njohjen e pavarësisë së Kosovës.

Kosova hodhi poshtë lidhjet me Serbinë në vitin 1991, në përgjigje të represionit drakonian të Sllobodan Millosheviçit. Më shumë se 10,000 shqiptarë të Kosovës vdiqën dhe deri në një milion u zhvendosën gjatë goditjes së Serbisë.

NATO filloi sulmet ajrore më 24 mars 1999, me qëllim parandalimin e spastrimit etnik. Rezoluta 1244 e Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara (KS të OKB-së) përfundoi luftën dhe themeloi Misionin e Përkohshëm Administrativ të Kombeve të Bashkuara në Kosovë (UNMIK). UNMIK-u siguroi sisteme të përkohshme për vetëqeverisje dhe lehtësoi një proces politik për të përcaktuar statusin e ardhshëm të Kosovës, duke e vënë Kosovën në rrugën e shtetësisë.

Kur Kosova shpalli pavarësinë më 17 shkurt 2008, Serbia sfidoi deklaratën e Kosovës në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë (ICJ). Megjithatë, GJND-ja ka gjetur se deklarata është në përputhje me të drejtën ndërkombëtare. Sipas sekretares së atëhershme të shtetit Condoleeza Rice: “Kombinimi i pazakontë i faktorëve të gjetur në situatën e Kosovës, duke përfshirë shpërbërjen e Jugosllavisë, historinë e spastrimit etnik dhe krimet kundër civilëve në Kosovë dhe periudhën e zgjatur të administratës së OKB-së, nuk gjenden diku tjetër dhe prandaj e bëjnë Kosovën një rast të veçantë “.

Pavarësia e Kosovës shkaktoi dëshpërim, mosbesim dhe zemërim nëpër Serbi dhe në enklavat serbe të Kosovës. Për shumë serbë, Kosova është pjesa më e shenjtë dhe më e rëndësishme e Serbisë, djepi i spiritualitetit, kulturës dhe shtetësisë serbe. Serbët besojnë në origjinën hyjnore të sundimit serb. Tubat e organeve të Manastirit ortodoks të shekullit të katërmbëdhjetë të Deçanit në Kosovë ishin reputacion i fallsifikuara nga shpatat e fisnikërisë serbe që u vranë duke luftuar kundër turqve osmanë. Serbët e shohin betejën e 1389 të Kosovës si pjesë e një lufte të vazhdueshme mes dy civilizimeve – një i krishterë dhe evropian dhe tjetri islamik dhe aziatik.

Deri më sot, Serbia refuzon të pranojë se Kosova është e humbur; Kosova kurrë nuk do të jetë nën kontrollin e Serbisë. Deri tani, 114 vende e kanë njohur pavarësinë e Kosovës.

Serbia sistematikisht përpiqet të pengojë përpjekjet e Kosovës për të fituar njohje më të madhe globale. Ajo minon ndërtimin shtetëror të Kosovës, duke ngritur struktura paralele në veriun e Kosovës ku banojnë serbët e Kosovës. Me mbështetjen e Rusisë, ajo mbështet fushatat kundër anëtarësimit të Kosovës në organizatat ndërkombëtare si INTERPOL dhe UNESCO.

Qasja e Serbisë mund të evoluojë. Më 24 korrik 2017, Presidenti i Serbisë Aleksandar Vuçiç botoi një artikull që i bën thirrje kombit serb “të ndalojë varrosjen e kokës së tij në rërë” për çështjen e Kosovës dhe të fillojë “një dialog të brendshëm”. Sipas Vuçiqit, “Ne duhet të përpiqemi të jemi realist, të mos humbasim apo të japim atë që kemi, por nuk presim të marrim atë që kemi humbur kohë më parë “.

Vuçiç mund të japë një marrëveshje për Kosovën. Ai ka një mandat të fortë bazuar në monopolin e tij nacionalist, dhe u zgjodh së fundi në një mandat 5-vjeçar.

Pozita e tij ka mbështetje. Sipas ministrit të jashtëm të Serbisë dhe zëvendëskryeministrit të parë Ivica Daçiç, “kohët dhe marrëdhëniet ndërkombëtare kanë ndryshuar”. Vuk Drashkoviç, kreu i Lëvizjes për Ripërtëritje Serbe, pajtohet: Serbia duhet të “pranojë dhe njohë realitetin e Kosovës” si bazë për ” një zgjidhje të  qëndrueshme. “Akademia Serbe e Arteve dhe Shkencave, tradicionalisht vijë e fortë, nuk ka asnjë kundërshtim.

Çka motivoi Vuçiqin të shkruajë për Kosovën dhe të propozojë një dialog të brendshëm mes serbëve në mes të verës? A është me të vërtetë i sinqertë në zgjidhjen e problemit të Kosovës apo Serbisë, apo është thjesht duke u arsyetuar të fitojë favor në Bruksel.

Vucic është një politikan pragmatist dhe një politikan i matur. Serbia është e nevojshme të bëjë reforma kushtetuese për të përmbushur standardet në BE “acquis communautaires”. Negociatat mbi anëtarësimin në BE do të kërkojnë që Serbia të kryejë ndryshime thelbësore në sistemin e saj ligjor, ekonomik dhe politik, duke rezultuar në evropianizimin e së drejtës kushtetuese serbe.

Partia Radikale Serbe, partia më e madhe në opozitë ndaj qeverisë Vuçiç, kundërshton fuqimisht reformat kushtetuese. Vuçiç mund të përpiqet të nxjerrë në pah një zgjedhje të zymtë: ose të mbështesë njohjen e Kosovës nga njëra anë ose reformat nga ana tjetër. Ky i fundit është shumë më i pranueshëm për shumicën e serbëve.

Vuçiç mund të përpiqet të tërheqë serbët nga problemet ekonomike të vendit. Në një goditje të madhe ndaj ekonomisë së Serbisë, FIAT, investitori më i madh në Serbi, mund të mbyllë fabrikën e tij në Kragujevac. Vuçiç ka nevojë për mbështetje popullore për reformat ekonomike që përfshijnë administratën shtetërore, financat publike dhe ekonominë në mënyrë që të avancojë pranimin në BE.

Ose Vucic mund të përpiqet të shkaktojë një reagim nacionalist, duke rezultuar në një krizë. Serbia do të përgjigjet duke aneksuar Kosovën e Veriut, duke e realizuar planin e ndarjes së Millosheviçit. Ky skenar nuk ka gjasa. Krijimi i një krize në Kosovë është një problem i rrezikshëm. Vuçiç e di se nuk ka zgjidhje ushtarake dhe se veprimi ushtarak në veri të Kosovës do të shkatërronte shanset e Serbisë për anëtarësimin në BE.

A është Vucic duke hedhur terren për një ujdi të madhe?

Një ujdi e madhe do të kërkonte njohjen e Kosovës nga Serbia. Kosova do të bashkohet me OKB, ndërsa si Kosova ashtu edhe Serbia do të vazhdojnë punën për përmbushjen e kritereve të anëtarësimit në BE, duke hyrë në BE në të njëjtën kohë.

Dialogu Kosovë-Serbi, i ndërmjetësuar nga BE me një qasje të re dhe nën një format tjetër, mund të çojë në një zbulim të madh, duke zgjidhur një nga konfliktet më të ashpra të Evropës.

David L. Phillips është Drejtor i Programit për Ndërtimin e Paqes dhe të Drejtave në Institutin e Studimit të të Drejtave të Njeriut të Universitetit Columbia. Ai shërbeu si këshilltar i lartë dhe ekspert i çështjeve të jashtme në Departamentin Amerikan të Shtetit gjatë administratave të Clinton, Bush dhe Obama. Phillips është autor i Çlirimi i Kosovës: Diplomacia Shtrënguese dhe Ndërhyrja e SHBA.

Përktheu: Arbresh.info
Burimi: Huffinton Post