Me dhomat e tyre të fshehta, piramidat e Gizës duhet ende të zbulojnë të gjitha sekretet e tyre. Si është e mundur kjo?

“Më në fund kemi bërë një zbulim të mrekullueshëm në Luginë: një varr madhështor me vula të paprekura, një lloj urimi për mbërritjen tuaj”- shkruante Hauard Karter në një mesazh të shkruar me ngut për Xhorxh Herbeitin, duke e inkurajuar këtë të fundit t’i bashkohej ekspeditës. Ishte viti 1922 dhe Karter sapo kishte zbuluar në varrin e ruajtur në mënyrë të përkryer të faraonit egjiptian Tutankhamun.

Zbulimi i thesareve të mbretit Tut bëri menjëherë bujë në gjithë botën. Edhe pse vetë Tutankhamuni nuk qe varrosur në një piramidë, njohuritë mbi faraonët e tjerë

bënë që shumëkush të pyeste veten se çfarë mund të përmbanin dhomat e pazbuluara brenda strukturave të mëdha. Por, pavarësisht nga fakti se ato qëndruan në shkretëtirë për mijëravjeçarë, ne ende nuk dimë shumë mbi brendinë e piramidave.

Pse misteret piramidale vazhdojnë edhe tani?

Një gjë është e sigurt, piramidat janë struktura të një rëndësie të jashtëzakonshme arkeologjike. Në fakt, ato janë kaq të rëndësishme – nga strukturat e tyre komplekse, deri tek hieroglifët dhe objektet e gjetura brenda tyre – sa çdo sugjerim për të çarë tunelet e brendshme apo dhomat me forcë do të shihej si i papërshtatshëm dhe i papërgjegjshëm.

Praktika moderne arkeologjike është e shqetësuar për të “garantuar se nuk jemi duke dëmtuar trashëgiminë, të cilën po përpiqemi ta kuptojmë”- shpjegon Liza Stivenson nga Muzeu Egjiptian i Arkeologjisë. Për shembull, “CyArk”, një organizatë jofitimprurëse, kohët e fundit filloi të ruajë në mënyrë digjitale mbi 500 sitet e trashëgimisë botërore, nga Porta e Brandenburgut tek monumentet e qytetit antik Ur në Irak, përmes përdorimit të një laseri joinvaziv.

Teknologjia e tyre do të kapë imazhet 3D, pa pasur nevojën t’i prekë ato me dorë. Por Stivenson gjithashtu thotë se kundërteoritë në lidhje me piramidat si magazina ushqimore, nuk janë të dobishme. “Arkeologët kanë zbuluar në fakt kapanone për ruajtjen e drithit në Egjipt, ato njihen mirë nga ne dhe nuk ngjajnë aspak me piramidat”- thotë ajo. Zyrtarët egjiptianë kanë reaguar vetë kohët e fundit duke hedhur poshtë idetë e Karson-it.

Por sërish mbetet çështja e asaj që ne dimë mbi brendinë e piramidave.

Merrni Piramidën e Madhe në Giza. E ndërtuar më shumë se 3000 vjet më parë nga më shumë se dy milionë blloqe prej guri. Piramida e Madhe është më e madhja e këtij lloji në botën e lashtë dhe sot është 139 metra e lartë, edhe pse ajo do të duhej të ketë qenë pak më shtatlartë kur u ndërtua për herë të parë.

Kjo është një ndërtesë e madhe. Por ne kemi qasje vetëm në disa prej dhomave brenda saj, si galeria e madhe dhe dhomat e mbretit dhe mbretëreshës.

Temperaturat e larta mbi disa gurë të caktuar

Kohët e fundit, një ekip ndërkombëtar arkitektësh dhe shkencëtarësh përdorën termografinë me rreze infra të kuqe për të zbuluar ndryshimet e papritura të temperaturës tek gurët e Piramidës së Madhe.

Kjo ndoshta ngriti më shumë pyetje sesa përgjigje. Temperaturat e larta mbi disa gurë të caktuar zbuluan se mënyra sesi lind dhe perëndon dielli mund të jetë një tregues i dëmtimit të dhëmbëve ose tuneleve, ku janë të pranishme rrymat ajrore.

Megjithatë, ndërsa nuk ka asnjë mënyrë të lehtë për ta ditur këtë shkencëtarët e përfshirë në këtë projekt janë urdhëruar rreptësishtë të mos kryejnë gërmime invazive. Sido që të jetë “National Geographic” njofton se autoritetet egjiptiane janë tashmë të interesuara tek ideja e marketingut, që turisti të ketë qasje në secilën nga dhomat që mund të gjenden.

Kjo është diçka që do të duhej të organizohej me përgjegjësi, por Stivenson thotë se e kupton se pse mund të ketë interes tek kjo ide. “Unë mendoj se është e rëndësishme për turizmin egjiptian”, komenton ajo, duke shtuar “dhe mund ta kuptoj se ata do të duan të bëjnë maksimumin për të shfaqur mrekullitë e botës së lashtë”. Skanimi dhe teknologjitë e sensorëve, ka të ngjarë të jenë mjetet kryesore për hetuesit e piramidave në vitet që do të pasojnë. Analiza me rrezet infra nga satelitët në orbitën rreth tokës ka ndihmuar në zbulimin e piramidave të varrosura nën shkretëtirë, kështu që ka shumë shembuj tanimë se si teknologji të tilla mund të rrisin të kuptuarit tonë mbi këto struktura enigmatike.

Por, ne gjithashtu mund të ndihmohemi nga robotët. Një dhomë në Piramidën e Madhe, që nuk është e arritshme nga njerëzit, u eksplorua 4 vjet më parë nga një minirobot.

Një tunel i vogël dhe i çuditshëm të çon nga dhoma e mbretëreshës në një zonë tjetër të bllokuar. Kjo ka qenë e njohur që nga viti 2002, kur një robot u përdor për të

shpuar nëpër një “derë” prej guri dhe që më pas filmoi çfarë kishte pas saj. Por imazhet nuk treguan shumë. Në vitin 2011, u përdor një pajisje më fleksibil, e cila zbuloi hieroglifët misteriozë në ngjyrë të kuqe, të cilat nuk ishin parë nga sytë e njeriut prej mijëra vjetësh. Edhe kjo ekspeditë e teknologjisë së lartë na dha vetëm një paraqitje të shkurtër të asaj që ndodhet në këtë dhomë të humbur prej një kohë të gjatë të Piramidës së Madhe.

Për Stivensonin ndjenja e misterit është diçka me të cilën kemi jetuar prej një kohe të gjatë. Në fakt, kjo është pjesë e marrëdhënies sonë kulturore me piramidat prej qindra vjetësh. “Ato kanë qenë një burim i çudive për shumë shekuj. Unë mendoj se kjo është natyra e monumenteve ato kapërcejnë kaq shumë breza”- thotë ajo./Zëri.