Google ka kohë që po lufton me sukses një mori betejash ligjore për të frenuar fuqinë e saj në treg. Tani që rregullatorët antitrust të SHBA-së kanë shënjestruar gjigantin e internetit, Google do të kundërpërgjiet.

Në gusht, një gjykatë federale amerikane vendosi se Google ka një monopolnë kërkimin në internet dhe e mbron atë kundër konkurrentëve me mjete të padrejta.

“Ky është vërtet një vendim historik,” thotë Ulrich Müller, i cili themeloi organizatën jofitimprurëse gjermane Rebalance Now, një organizatë me bazë në Këln që mbron kufizimin e fuqisë së korporatave të mëdha.

Vendimi, tha ai për DW, do të tregojë se “mjetet e gjera antitrust në SHBA po përdoren tani më me forcë, madje edhe kundër kompanive vendase të teknologjisë”.

Sipas një dosjeje gjyqësore më 7 tetor, Departamenti Amerikan i Drejtësisë (DoJ) po konsideron t’i kërkojë një gjyqtari federal të shkatërrojë kompaninë Big Tech. Por është vetëm një nga shumë opsionet e mundshme në shqyrtim, pasi çështja tani hyn në të ashtuquajturën fazë të mjeteve juridike, që do të thotë se ka disa opsione për të frenuar dominimin e tregut të kompanisë.

“Shkatërrimi” e Google, një nga shumë opsione?

Juristët e qeverisë përshkruan një sërë zgjidhjesh të mundshme që mund të ndjekin. Këto përfshijnë kufizime se si inteligjenca artificiale e Google minon faqet e tjera të internetit për të ofruar rezultate kërkimi dhe bllokimin e Google që t’u paguajë kompanive si Apple miliarda dollarënë vit për të siguruar që Google të jetë motori i kërkimit i parazgjedhur i paraqitur për konsumatorët në pajisje si iPhone.

Një tjetër mundësi është detyrimi i Google që të hapë të dhënat e mekanizmit të kërkimit për konkurrentët. Megjithatë, janë propozuar edhe “ndryshime strukturore”, të cilat do të përfshinin prishjen e kompanisë mëmë të Google, Alphabet.

Dokumenti i publikuar është vetëm një version paraprak i rekomandimeve, të cilat Departamenti i Drejtësisë pritet të prezantojë në nëntor.

Florian Bien nga Universiteti i Würzburgut thotë për DW se ndryshimet strukturore të parashikuara mund të nënkuptojnë “ndalime shumë të rrepta, të tilla si ndalimi i bashkimit të sistemit operativ Android me Google Search dhe shfletuesin Chrome”, që “pothuajse do të ndihej si një shpërbërje e kompanisë.”

Mbi të gjitha, një ndarje është një shkelje shumë serioze e të drejtave të një kompanie, prandaj gjykatat do të ofronin mbrojtje të forta ligjore. “Si rezultat, procedura të tilla mund të zvarriten për një kohë të gjatë, ndonjëherë aq gjatë sa zhvillimet teknologjike i kalojnë gjykatat,” thotë Bein.

Mund të ndodhë gjithashtu që tregu t’i zgjidhë çështjet ndryshe, prandaj Bien beson se në radhët e qeverisë amerikane ka pak entuziazëm për t’u përfshirë në një betejë të tillë. “Ajo thjesht shfrytëzon një sasi të jashtëzakonshme burimesh në Departamentin e Drejtësisë dhe gjetkë.”

A po zgjohen më në fund autoritetet amerikane antitrust?

Në një fjalim kryesor në janar 2022, Ndihmës Prokurori i Përgjithshëm i SHBA Jonathan Kanter i Divizionit Antitrust të DoJ tha se në dy dekadat e fundit, “ne kemi parë një evolucion në industri në të njëjtin nivel dhe ndoshta më të madh se revolucioni industrial”.

Kjo ka sjellë “sfida serioze në konkurrencë”, shtoi ai sepse përqendrimi është rritur në “më shumë se 75% të industrive amerikane”. Dhe ndërsa më shumë tregje mbizotërohen nga kompani të mëdha, tha ai, është bërë më e vështirë për sipërmarrësit dhe bizneset e vogla të dalin nga terreni. “Kjo është arsyeja pse ne dhe partnerët tanë të zbatimit të ligjit jemi të përkushtuar të përdorim çdo mjet në dispozicion për të promovuar konkurrencën,” shtoi ai.

Shtetet e Bashkuara kanë një traditë 100-vjeçare të ligjit antitrust, duke filluar që në vitin 1911 kur u shpërbë monopoli i naftës Standard Oil. Sipas Ulrich Müller, në vitet 1960 dhe në fillim të viteve 1970, pati një shqyrtim të konsiderueshëm të monopolistëve të mundshëm, të cilët filluan të dobësohen në vitet 1980 përmes ardhjes së të ashtuquajturës teori ekonomike neoliberale e promovuar nga Shkolla e Ekonomisë e Çikagos.

Teoria argumentoi se përqendrimi i lartë i tregut ishte i pranueshëm nëse kompanitë ishin efikase, duke rezultuar në marrjen e më pak masave strukturore.

Megjithatë, në vitin 1982, gjigandi i telekomunikacionit AT&T u shpërbë. Dy dekada më vonë, Microsoft u përball me një kërcënim të ngjashëm pasi një vendim gjykate i vitit 2001 urdhëroi që gjigandi i softuerit të ndahej si monopolist, sistemi operativ Windows i të cilit ishte i lidhur ngushtë me shfletuesin e tij, Internet Explorer, duke shtyrë konkurrentët si Netscape. Microsoft apeloi dhe shmangu ndarjen, por u detyrua të hapte pjesë të sistemit të tij për konkurrentët.

BE gjithashtu e kujdesshme ndaj Google

Në Bashkimin Evropian, dominimi i tregut të Google dhe ai i gjigantëve të tjerë të internetit janë gjithashtu në fokus të autoriteteve antitrust.

Në vitin 2017, Komisioni Evropian tashmë e gjobiti Google me miliarda për favorizimin e shërbimit të tij të krahasimit të çmimeve, ndërsa në vitin 2018 kompania u godit me një gjobë prej mbi 4 miliardë euro (4.35 miliardë dollarë) për praktika të paligjshme që lidhen me sistemin e saj operativ celular, Android. Megjithatë, Gjykata Evropiane e Drejtësisë ende duhet të vendosë përfundimisht për këtë çështje.

Në vitin 2019, Komisioni Evropian vendosi një tjetër gjobë prej miliardë eurosh ndaj Google për abuzim me pozitën e saj dominuese në reklamat në internet.

I ashtuquajturi Akti i Tregjeve Dixhitale i BE-së, i cili hyri në fuqi në mars të këtij viti, synon gjithashtu të kufizojë fuqinë e tregut të të ashtuquajturve “mbajtësve peng” të internetit. Për Google, kjo do të thotë se shërbimeve si Google Maps nuk mund t’u jepet më trajtim preferencial në rezultatet e kërkimit.

Müller, megjithatë, beson se rastet antitrust të BE-së kundër Google kanë pasur pak ndikim. “Megjithëse u vendosën miliarda gjoba, fitimet e monopolit të Google janë aq të mëdha saqë mund t’i përballojnë lehtësisht për t’i paguar ato.

Google kundërpërgjigjet

Në rastin më të fundit të Google kundër Shteteve të Bashkuara, gjiganti i internetit akuzohet se u ka paguar prodhuesve të smartfonëve si Apple dhe Samsung miliarda për të instaluar paraprakisht mekanizmin e kërkimit Google si parazgjedhje në pajisjet e tyre. Google ofron gjithashtu sistemin operativ të njohur Android për pajisjet mobile.

Google ka gjithashtu një monopol në reklamat në lidhje me kërkimet në internet, duke mbajtur midis 80% dhe 90% të pjesës së tregut të mekanizmave të kërkimit si në SHBA ashtu edhe në Evropë. YouTube dhe Google Maps, të dyja pjesë e perandorisë së Google, janë gjithashtu qendrore për reklamimin në internet.

“Në vitin 2023, ne gjeneruam mbi 75% të të ardhurave tona nga reklamat në internet,” sipas raportit vjetor nga kompania mëmë Google Alphabet.

Të ardhurat totale vitin e kaluar ishin gati 306 miliardë dollarë (281 miliardë euro).

Biznesi i Google është rritur gjithashtu nga kontrolli i tij i të ashtuquajturit sektori Adtech, i cili trajton infrastrukturën për reklamat në internet. Kompania shet hapësirën e reklamave në faqet e saj të internetit dhe aplikacionet e veta dhe vepron si një ndërmjetës midis reklamuesve që duan të vendosin reklama në internet dhe botuesve (d.m.th., faqet e internetit dhe aplikacionet e palëve të treta) që mund të ofrojnë hapësirë reklamimi.

Komisioni Evropian ka shprehur shqetësimin, duke deklaruar se “e vetmja mënyrë për të adresuar shqetësimet e konkurrencës është përmes shitjes së detyrueshme të disa prej shërbimeve të Google”.

Google ka njoftuar tashmë planet për të apeluar vendimin dhe argumenton se ka fituar mbi përdoruesit përmes cilësisë dhe përballet me konkurrencë të konsiderueshme nga Amazon dhe faqet e tjera të internetit.

Müller thotë se tani ka më shumë se 100 raste konkurrimi në mbarë botën kundër Google, ose kompanisë së saj amë, Alphabet, dhe ata ka të ngjarë t’i luftojnë këto raste deri në fund. Rasti i SHBA kundër dominimit të Google në tregun e reklamave në internet, megjithatë, mund të krijojë vrull që Google të arrijë një zgjidhje dhe të pranojë masa të caktuara, sugjeroi Müller.

Sipas kornizës së paraqitur në tetor, Departamenti i Drejtësisë do t’i paraqesë gjykatës një propozim më të detajuar deri më 20 nëntor. Google, një filial i Alphabet, ka kohë deri më 20 dhjetor për të paraqitur mjetet e veta juridike. Një vendim përfundimtar nuk pritet deri në fund të vitit 2025./rtk/