Teksa bëhen plot 25 vite nga bombardimi i NATO-s mbi ish-Jugosllavi, apo më saktë mbi atë që kishte mbetur nga Jugosllavia, pra mbi Serbi, jehona e atij veprimi duket se ende nuk është zbehur.

Aktorët kryesorë të atij momenti gjejnë kohën të thonë edhe sot se në fakt ishte veprimi më i duhur që duhej bërë, jo vetëm për të mbrojtur popullsinë civile nga masakrat serbe, por edhe për t’i dhënë një mësim të mirë kujtdo që mendonte se pas shembjes së murit lindor do të mund të bënte çfarë të donte mbi rrënojat e ish-perandorive të dikurshme.

Jemie Shea ish-zëdhënësi i NATO-s në atë kohë, ka gjetur kohë të flasë 25 vite më pas në një intervistë për a2cnn.

Profesor Jamie Shea ju përshëndes, kënaqësi që jeni sot me ne. Dëshiroj që ta nisim bisedën tonë me zhvillimet e 25 viteve më parë, kur NATO nisi bombardimin e Serbisë për të ndaluar krimet e rënda të luftës ndaj popullatës civile në Kosovë. Si e mbani mend atë ditë, si zëdhënës i aleancës së fuqishme, mund të na tregoni disa nga prapaskenat, pra çfarë ndodhi pas perdes zyrtare?

“Bombardimet janë kryer me qëllim të mbrojtjes së popullatës së Kosovës nga shkeljet e mëtejshme të të drejtave të njeriut. Ishin ditë të vështira. Nuk ishin të lehta, por ishte gjëja e duhur për t’u bërë. Dhe 25 vjet më vonë, unë vazhdoj të besoj se ishte gjëja e duhur për t’u bërë. Më kujtohet, natyrisht, tensioni, duke mos ditur se sa do të zgjaste fushata e sulmeve ajrore. Ishin 78 ditë, që dukej një periudhë shumë, shumë e gjatë në atë kohë. Dhe sigurisht, ne patëm ulje-ngritjet tona, siç e dini, veçanërisht në fushën e komunikimit ku patëm sukseset tona. Por sigurisht, ne kishim gjëra që shkuan keq, dhe shpjegimi i gjërave që shkuan keq për opinionin publik nuk ishte kurrë i lehtë. Por nga ana tjetër, siç e thashë, mendoja se NATO po bënte gjënë e duhur. Ne po ndërhynim për të mbrojtur të drejtat e njeriut të popullit të Kosovës. Por për mua, sigurisht momenti më i mirë ishte fundi, kur vizitova Prishtinën pas fushatës së bombardimeve në qershor të vitit 1999 dhe pata një përshëndetje shumë të ngrohtë nëpër rrugët e Prishtinës nga Kosova. Dhe për mua, kjo ishte diçka që e bëri të vlefshëm gjithë pasigurinë, gjithë ankthin. Ishte një moment fantastik dhe një kujtim i mrekullueshëm.”

Profesor, dëshiroj që të kaloj pak dhe në aspektin e sigurisë në Kosovë. Inteligjenca amerikane bëri të ditur se kishte pasur frikë reale që Serbia ishte bërë gati për të nisur një pushtim të Kosovës shtatorin e kaluar, disa ditë pas sulmit të Banjskës. Gjithashtu inteligjenca amerikane lëshoi paralajmërimin për një rrezik të lartë për konflikte ndëretnike në Ballkanin Perëndimor. Përballë këtyre kërcënimeve dhe armatosjes së rëndë të Serbisë me armë ruse dhe kineze, çfarë duhet të bëjë Kosova?

“Epo, nuk mendoj se duhet të dramatizojmë situatën. Nuk shoh perspektivë për një luftë mes Serbisë dhe Kosovës. Por ka tensione, sigurisht, dhe kjo është një nga arsyet pse NATO dërgoi forca shtesë në KFOR vitin e kaluar, si para incidentit në Banjskë, ashtu edhe pas incidentit në Banjskë, për t’u siguruar që ka mjaft ushtarë të NATO-s në Kosovë, përfshirë këtu në veri, për të parandaluar çdo lloj agresioni, për të parandaluar çdo lloj sulmi. Pra NATO është shumë vigjilente. Gjëja e dytë, natyrisht, është se NATO-ja i ka bërë thirrje Beogradit të shpërbëjë çdo strukturë paraushtarake, veçanërisht organizatën pas incidentit në Banjskë. Ata njerëz ishin ushtarakë profesionistë. Ata ishin të armatosur mirë. Ata padyshim ishin të trajnuar. Ata ishin të pajisur financiarisht. Duhet të ketë një organizatë pas gjithë kësaj, dhe serbët duhet të hetojnë dhe t’i çmontojnë ato lloj organizatash. Natyrisht, ekziston shqetësim edhe për situatën në Bosnje në Republikën Serbe me aktivitetet e z.Dodik në Republikën Serbe. Dhe po, keni të drejtë, nuk ka nevojë që Beogradi të shpenzojë kaq shumë para për armë, veçanërisht armë të sofistikuara ruse dhe kineze, sepse ky është një vend që dëshiron të anëtarësohet në BE dhe në të ardhmen mund të mbrohet nga BE-ja. Dhe ky nuk është një vend që dikush në rajon po e kërcënon. Pra, po, situata është e tensionuar, por NATO është plotësisht e mobilizuar. Kështu është edhe BE-ja, për të menaxhuar krizat, për të parandaluar incidentet, për të ulur tensionet dhe mbi të gjitha, për të rikthyer në shina dialogun politik me Beogradin dhe Prishtinën.”

NATO ka theksuar vazhdimisht se KFOR është garantues i sigurisë dhe kufirit të Kosovës, por në rastin e Banjskës, forcat speciale të Kosovës ishin ata që reagun ndaj asaj që u konsiderua një tentativë për të përsëritur skenarin rus në Donbas. Përkundër kësaj, kanë kaluar shumë muaj dhe ende nuk kemi asnjë masë ndaj Serbisë, me autorin që endet i lirë. Për çudi, Rusia ka lëshuar urdhërarreste ndaj 3 zyrtarëve të policisë së Kosovës për ndërhyrjen në Banjskë, gjë e cila, duket sikur konfirmon përfshirjen e Rusisë në këtë sulm. Pse po mbyllin sytë ndërkombëtarët për këtë zhvillim?

“Nuk mendoj se komuniteti ndërkombëtar po mbyll njërin sy. Ish-shefi im në NATO, kur isha ende atje, Jens Stoddenberg, ishte kohët e fundit në Beograd. Ai e bëri të qartë se duhet të ketë një hetim. BE-ja, i dërguari special i SHBA-së i cili ka qenë në Prishtinë këtë javë, e ka bërë gjithashtu të qartë se çdo strukturë paraushtarake në Serbi që po përdoret për të destabilizuar situatën në Kosovë duhet të shpërbëhet. Kjo është e qartë. Për momentin ka presion ndaj Serbisë. Gjëja tjetër, është se natyrisht Kosova është një vend i pavarur dhe për këtë arsye forcat e saj duhet të përfshihen në mbrojtjen e territorit kombëtar, si ato forca policore që ju përmendët. Natyrisht, ju nuk do të dëshironit që ajo punë të bëhej nga NATO përgjithmonë e përgjithmonë. Dhe është mirë që NATO ka qenë atje për të trajnuar dhe pajisur forcat e sigurisë së Kosovës, të cilat, natyrisht, kanë përgjegjësinë e tyre. Dhe policia u soll jashtëzaonisht shumë mirë gjatë incidentit në Banjskë. Ata iu përgjigjën guximshëm inkursionit të forcave paramilitare nga Serbia. Në mënyrë regresive, një polic u vra, por ata treguan se sa profesionistë mund të jenë në rrethana shumë të vështira. Por që nga Banjska, NATO ka rritur praninë e saj. Është duke punuar më ngushtë me shërbimet e sigurisë së Kosovës, po e shikon situatën në veri shumë më nga afër, është në një gjendje më të lartë vigjilence për të parandaluar që një gjë e tillë të ndodhë përsëri. Tani, nuk presim që Rusia të sillet në një mënyrë stabilizuese në Ballkanin Perëndimor. Kjo shihet se me ndërhyrjen ruse në zgjedhje, për shembull, në Maqedoni të Veriut, përpjekjen e saj për të destabilizuar Malin e Zi përpara se Mali i Zi të anëtarësohej në NATO, shitjet e armëve që ju referuat, operacionet e luftës hibride ruse si bandat e motoçikletave në Ballkan e kështu me radhë. Dhe sigurisht, kjo nuk është e dobishme. Kështu që nuk jam i befasuar që Rusia po e bën këtë për një lloj ndikimi propagandistik. Por Rusia nuk ofron siguri për Ballkanin Perëndimor. Këtë e bëjnë vetëm NATO dhe Bashkimi Europian.”

Në përfundim dëshiroj të ju pyes për dialogun mes Kosovës dhe Serbisë. Është krijuar përshtypja që ndërmjetësimi nga Bashkimi Europian nuk është i balancuar, marrë shkas nga masat ndëshkuese të vendosura kundër Kosovës, pavarësisht se Serbia ka bërë të qartë se nuk do ta zbatojë marrëveshjen e normalizimit. Nga ana tjetër, edhe Shtetet e Bashkuara po japin përshtypjen që po bëjnë presion vetëm ndaj Prishtinës. Si i vlerësoni ju këto zhvillime dhe çfarë na rezervon e ardhmja, duke marrë parasysh zgjedhjet në Amerikë dhe Bashkimin Europian.

“Kjo është një pyetje e mirë. Është e rëndësishme të jesh i balancuar. Unë e kam thënë këtë në shumë raste. Duhet të jeni të ekuilibruar përsa i përket stimujve dhe presionit nga të dyja palët. Nuk mund të jenë të gjitha lëshimet nga njëra anë, asnjë lëshim nga ana tjetër. Kjo nuk do të prodhojë paqe dhe stabilitet afatgjatë. Beogradi ka përgjegjësitë e veta. Kjo është shumë e qartë tani. Presidenti Vuçiç pranoi marrëveshjen për normalizimin e marrëdhënieve në Ohër të Maqedonisë së Veriut vitin e kaluar. Ai e ka pranuar atë marrëveshje me kryeministrin Kurti, kështu që edhe ai ka përgjegjësi ta zbatojë atë me mirëbesim dhe në të njëjtën kohë. Siç e kam thënë shpesh, ajo që na duhet është edhe një periudhë qetësie relative në veri pas një sërë incidentesh, siç e dini, me zgjedhje, me inkursione, me targa. Tani kemi situatën me Deçanin. Kështu që unë mendoj se është gjithashtu shumë e rëndësishme që kryeministri Kurti të tregojë se ai është gjithashtu një partner i besueshëm përballë Shteteve të Bashkuara dhe ndaj Bashkimit Europian. Ajo që ka qenë e suksesshme në të kaluarën është se qeveria e Kosovës ka punuar shumë, shumë ngushtë me miqtë e saj të mëdhenj në BE, në NATO, me Shtetet e Bashkuara, me vendin tim, Britaninë e Madhe. Ne kemi qenë partnerë të mirë dhe duhet ta ruajmë këtë partneritet edhe në vazhdim.”

Faleminderit. Gjithë të mirat.