Francis Fukuyama është më i njohur për librin e tij “Fundi i historisë dhe njeriu i fundit”, ku ai pohon se demokracia liberale dhe kapitalizmi i tregut të lirë janë pika përfundimtare për evolucionin e shoqërisë.

Në fund të qershorit, autoritetet ruse ia ndaluan hyrjen në Rusi këtij politologu dhe filozofi amerikan. DW foli me të disa ditë pasi ai u bashkua me bordin këshillues të Fondacionit Ndërkombëtar Kundër Korrupsionit, i krijuar rishtazi nga disidenti rus i burgosur Alexei Navalny.

DW: Ju jeni tani në listën e personave të ndaluar të hyjnë në Rusi, si ndiheni për këtë listë?

Francis Fukuyama: Unë e konsideroj një nder të jem në këtë listë. Të gjithë kritikët kryesorë të huaj të Rusisë dhe pushtimit rus të Ukrainës u futën në listë, dhe unë në fakt pyesja veten pse u desh kaq shumë kohë për të arritur tek unë.

Pse u bëtë pjesë e bordit drejtues të Fondacionit Kundër Korrupsionit?
Unë jam admirues i madh i Alexei Navalny-t, e takova në Varshavë në vitin 2019. Korrupsioni është një problem shumë i madh në Rusi dhe në botë dhe jam shumë i lumtur që e mbështes fondacionin e tij në çdo mënyrë të mundshme.

Presidenti rus Vladimir Putin tha kohët e fundit: “Ne sapo kemi filluar”, duke iu referuar luftës në Ukrainë. A po bën ai bllof?

Unë mendoj se ai gënjen, siç bën me shumë gjëra. Analistët ushtarakë perëndimorë që kanë ekzaminuar qëndrimin e forcave ruse kanë vënë në dukje se për momentin Rusia po përjeton një mungesë të madhe të fuqisë punëtore. Ajo gjithashtu ka humbur ndoshta një të tretën e të gjitha forcave që kishte grumbulluar fillimisht për të mposhtur Ukrainën. Vlerësimet e viktimave ruse janë të pasigurta, por ndoshta ka pasur 20.000 të vrarë dhe ndoshta 60.000 të plagosur. Me të burgosurit në krye të kësaj. Dhe për një vend me madhësinë e Rusisë, kjo është me të vërtetë fatkeqësi ushtarake.

Kështu që mendoj se në fakt, duke pasur parasysh se rusët kanë bërë vetëm përfitime shumë margjinale në dy muajt që kur filluan të përqendrohen në Donbas, nuk mendoj se kanë shumë rezerva dhe mendoj se Putini bën bllof kur thotë se as nuk kanë filluar.

Sipas mendimit tuaj, cila mund të jetë një strategji efektive për Ukrainën?

Strategjia më realiste në këtë fazë është fokusimi në jug, rihapja e hyrjes së Ukrainës në Detin e Zi duke rimarrë Khersonin dhe portet e tjera në Detin Azov. Kjo është më e rëndësishme se Donbasi. Mendoj se rimëkëmbja e Donbasit do të jetë mjaft e vështirë për t’u arritur në muajt e ardhshëm. Por nga fundi i verës, mund të shihni një përparim të vërtetë në jug. Është me të vërtetë shumë e rëndësishme që Ukraina ta rifitojë këtë hyrje, në mënyrë që të mund të rifillojë eksportet e të gjitha produkteve të saj bazë bujqësore nga portet e saj të Detit të Zi dhe të thyejë bllokadën ruse të Odesës.

Si mund të ndryshojë situata nëse Donald Trumpi rizgjidhet President i Shteteve të Bashkuara?

Nëse Donald Trump kthehet në vitin 2024, kjo zgjidh të gjitha problemet e Rusisë, sepse ai me sa duket është zotuar të tërheqë Shtetet e Bashkuara nga NATO-ja. Rusia do t’i ketë arritur objektivat e saj kryesore thjesht me këtë ndryshim të politikës amerikane. Dhe kjo është arsyeja pse mendoj se është vërtet e rëndësishme që Ukraina të bëjë njëfarë përparimi dhe të rifitojë njëfarë vrulli ushtarak gjatë verës, sepse uniteti i Perëndimit varet vërtet nga njerëzit që besojnë se ka një zgjidhje ushtarake për problemin në plan afatshkurtër.

Nëse ata mendojnë se ne thjesht po përballemi me një ngërç të zgjatur që do të vazhdojë përgjithmonë, atëherë unë mendoj se uniteti do të fillojë të prishet dhe do të ketë më shumë thirrje që Ukraina të japë territore në mënyrë që të ndalojë luftën.

Si e shihni Rusinë në një perspektivë më të gjerë globale? Çfarë lloj regjimi politik është ai?

Më shumë se çdo gjë tjetër, në të vërtetë duket si Gjermania naziste në këtë pikë. Ideologjia e saj e vetme është një lloj nacionalizmi ekstrem, por edhe më pak i zhvilluar se ai i nazistëve. Është gjithashtu një regjim jo shumë i institucionalizuar. Vërtet rrotullohet rreth një njeriu, Vladimir Putinit, i cili vërtet kontrollon të gjitha levat kryesore të pushtetit.

Nëse e krahasoni me Kinën, ato janë shumë, shumë të ndryshme. Kina ka një parti të madhe komuniste me 90 milionë anëtarë, ka shumë disiplinë të brendshme. Në rastin e Rusisë, ju nuk e keni atë lloj institucionalizimi.

Pra, nuk mendoj se është një regjim i qëndrueshëm. Unë nuk mendoj se ai ka një ideologji të qartë që mund ta projektojë nga jashtë. Unë mendoj se njerëzit që rreshtohen me të janë thjesht njerëz që nuk e pëlqejnë Perëndimin për arsye të ndryshme.

Pas 30 vitesh, a keni një përditësim mbi konceptin tuaj për fundin e historisë?

Jemi në një situatë të ndryshme nga 30 vjet më parë, kur demokracia ka pësuar sprapsje në të gjitha fushat, duke përfshirë Shtetet e Bashkuara, Indi dhe vende të tjera të mëdha demokratike vitet e fundit. Por përparimi i historisë nuk ka qenë kurrë linear. Ne patëm pengesa të mëdha në vitet 1930, të cilat i mbijetuam. Ne patëm një grup tjetër pengesash në vitet 1970, me krizën e naftës dhe inflacionin në shumë pjesë të botës. Kështu që ideja e përparimit historik nuk ka vdekur.

Ndonjëherë ka sprapsje, por institucionet dhe idetë pas tyre janë të forta dhe kanë mbijetuar për një kohë shumë të gjatë, dhe unë pres që ato të vazhdojnë të mbijetojnë.

A e eklipson lufta në Ukrainë dhe krizat e tjera të zjarrta politike krizën klimatike më globale dhe më të rrezikshme?

Është e qartë se nevojat afatshkurtra për energji kanë çuar në një ringjallje të lëndëve djegëse fosile dhe kanë ngadalësuar progresin drejt reduktimit të emetimeve të karbonit. Por kjo është një pengesë e përkohshme. Dhe mendoj se duhet të trajtohen të dyja këto çështje, nuk është çështja e zgjedhjes së njërës apo tjetrës. Vërtet duhet të merren të dyja seriozisht.

Por kriza klimatike është një krizë që po shpaloset ngadalë që do të vazhdojë të na shoqërojë për brezat që do të vijnë. Pra, mendoj se fakti që tani po bëjmë hapa pas nuk është domosdoshmërisht pozicioni përfundimtar në të cilin do të ndodhemi.

Francis Fukuyama është politolog në Universitetin Stanford në Kaliforni.

Intervista u zhvillua nga Mikhail Bushuev, dhe u përmblodh dhe redaktua për qartësi nga Sonya Diehn.