Nga fundi i majit, pandemia COVID-19 ka lënë të vdekur më shumë se 325,000 njerëz në të gjithë botën. Edhe pse më e keqja duket se ka mbaruar për vendet si Kina dhe Koreja e Jugut, ekspertët e shëndetit publik paralajmërojnë se rastet dhe vdekjet do të vazhdojnë të rriten në shumë pjesë të botës. Të kuptuarit se si evolucioni i sëmundjes mund të ndihmojë këto vende të përgatiten për një ngritje të pritshme në raste.

Këtë javë në revistën ‘Frontiers’, studiuesit përshkruajnë një funksion të vetëm që përshkruan me saktësi të gjitha të dhënat ekzistuese të disponueshme për raste aktive dhe vdekje – dhe parashikon majat e ardhshme, transmeton portali arbresh.info

Asnjë fizikant nuk ka vendosur ndonjëherë të modelojë një pandemi globale. Por Tsallis thotë se kur pa formën e grafikëve të botuar që paraqesin rastet e përditshme aktive të Kinës, ai njohu format që kishte parë më parë domethënë, në grafikë ai do të ndihmonte në prodhimin e gati dy dekadave më parë për të përshkruar sjelljen e tregut të aksioneve.

“Forma ishte saktësisht e njëjtë,” thotë ai. Për të dhënat financiare, funksioni përshkruan mundësitë e bursave; për COVID-19, ajo përshkroi çdo ditë numrin e rasteve aktive dhe viktimat si një funksion të kohës.

Modelimi i të dhënave financiare dhe ndjekja e një pandemie globale mund të duket e pakapshme, por Tsallis thotë se ato kanë një gjë të rëndësishme të përbashkët.

“Ato janë të dy sistemet komplekse,” thotë ai, “dhe në sisteme komplekse, kjo ndodh gjatë gjithë kohës.”

Sistemet dallojnë nga një larmi fushash – biologjia, teoria e rrjetit, shkenca kompjuterike, matematika – shpesh zbulojnë modele që ndjekin të njëjtat forma themelore dhe evolucion.

Grafiku financiar u shfaq në një vëllim të vitit 2004, të bashkë-redaktuar nga Tsallis dhe Nobelisti i ndjerë Murray Gell-Mann. Tsallis zhvilloi statistika të njohura edhe si “Statistika Tsallis”, në fund të viteve 1980 si një përgjithësim i statistikave Boltzmann-Gibbs në sistemet komplekse.

Në punimin e ri, Tsallis dhe Tirnakli përdorën të dhëna nga Kina, ku shkalla e çështjeve aktive mendohet të ketë arritur kulmin, për të vendosur parametrat kryesorë për formulën. Pastaj, ata e zbatuan atë në vendet e tjera, përfshirë Francën, Brazilin dhe Mbretërinë e Bashkuar, dhe zbuluan se ai përputhej me evolucionin e rasteve aktive dhe shkallën e fatalitetit me kalimin e kohës.

Modeli Tsallis thotë se mund të përdoret për të krijuar mjete të dobishme si një aplikacion që azhurnohet në kohë reale me të dhëna të reja të disponueshme, dhe mund të rregullojë parashikimet e tij në përputhje me rrethanat. Përveç kësaj, ai mendon se mund të rregullohej mirë që të përshtateshin edhe shpërthimet në të ardhmen.

“Forma funksionale duket të jetë universale,” thotë ai, “Jo vetëm për këtë virus, por edhe për ndonjë tjetër që mund të shfaqet”. /arbresh.info/