Matteo Trevisan

Osservatorio Balcani e Caucaso

Sipas organizatave kryesore të avokimit, reforma – e nxitur nga kryeministri Edi Rama që nga tetori i vitit 2018 për të kundërshtuar përhapjen e lajmeve të rreme – do të përfshinte një seri dispozitash alarmante që mund të rrezikojnë jo vetëm pavarësinë, por vetë mbijetesën e shumë mediave shqiptare. Drita e gjelbër në 3 korrik nga Këshilli i Ministrave – i cili më tej erdhi pas “krizës më të rëndë politike dhe institucionale të 29 viteve të fundit të demokracisë” – ka ngjallur, siç pritej, një dënim të fortë nga shoqatat shqiptare të shoqërisë civile, në lidhje me ndryshimet e paraqitura si “kundër praktikave më të mira ndërkombëtare që synojnë vetë-rregullimin e mediave në internet dhe jo rregullimin e saj nga shteti, përmes organeve të censurës administrative”. Shqetësimet janë shprehur edhe në nivelin ndërkombëtar, me rastin e një misioni në qershorin e kaluar, gjatë së cilës neni 19, Komiteti për Mbrojtjen e Gazetarëve – CPJ, dhe Federata e Gazetarëve Evropian – EFJ u takuan për të verifikuar pajtueshmërinë e mëparshme drafti i paketës me standardet e përcaktuara me ligjin shqiptar dhe me instrumente të tilla si Konventa Evropiane për të Drejtat e Njeriut. Më e fundit është deklarata e Qendrës Evropiane për Lirinë e Shtypit dhe Mediave – ECPMF, e cila iu bashkua Reporterëve pa Kufij – RSF, Instituti Ndërkombëtar i Shtypit – IPI, Neni 19, dhe Organizata e Medias e Evropës Jug-Lindore – SEEMO në “thirrjen e Qeveria shqiptare të tërheqë dy projektligjet”. Siç kemi lexuar në deklaratën e përbashkët, “në vend që të kërkojë rregullore të mëtejshme administrative për shpifje, qeveria duhet të kërkojë dekriminalizimin e saj të plotë, siç sugjerohet nga praktikat më të mira ndërkombëtare”. Një platformë në internet për qasje të shpejtë në një koleksion gjithnjë e më të gjerë të burimeve për lirinë e mediave dhe pluralizmit në Evropë.

Një operacion “kozmetik”

Faturat u prezantuan në disa versione, duke e bërë të vështirë për të identifikuar përmirësime ose çështje. Nëse shqetësimet kryesore për versionin e parë përfshinin “dispozitat e diskutueshme në lidhje me regjistrimin dhe bllokimin e emrit të domain”, në draftin e fundit – sipas ekspertëve – ky mekanizëm drakonian u eliminua, duke e bërë në dukje më pak shtrëngues natyrën e ndryshimeve që përndryshe do të lejonin të vërtetë “kontrolli shtetëror mbi përmbajtjen e mediave në internet”. Me sa duket, megjithëse këto ndryshime janë mirëpritur nga rishikimi ligjor nga Përfaqësuesi i OSBE-së për lirinë e mediave, Harlem Desir, mbeten shumë dispozita që duket se paralajmërojnë një plan të vërtetë të censurës të maskuar si një reformë. Konkretisht, ndryshimet synojnë ligjin Nr. 97/2013 mbi Median Audiovizive dhe Ligjin Nr. 9918 për Komunikimet Elektronike në Republikën e Shqipërisë, duke ngritur shqetësime të forta për pavarësinë e Autoritetit të Mediave Audiovizive (AMA) dhe mundësinë e dënimeve të tepërta kjo do të rrezikonte mbijetesën e shumë portaleve. Për më tepër, shumë dispozita mbeten të paqarta dhe i nënshtrohen interpretimit, gjë që do t’i mundësonte qeverisë të abuzojë me ligjin gjerësisht.

Për shembull, paragrafi 3 i nenit 132 i Ligjit për Media Audiovizuale do të referonte mundësinë e bllokimit të hyrjes në internet “në rastet kur shërbimet e mediave elektronike” mund të kryejnë “vepra penale të pornografisë së fëmijëve, inkurajim të akteve terroriste ose shkelje të sigurisë kombëtare”. Në këtë nyje, përveç përafrimit të dukshëm terminologjik, problemi do të rridhte nga fakti se referenca ndaj natyrës “të përkohshme” të bllokut do të ishte eliminuar, duke i hapur rrugën e ndërhyrjes “gjatë një të pakufizuar ose jo paraprakisht periudha kohore e përcaktuar”. Dhe kjo do të lidhej në mënyrë të rrezikshme me vartësinë e Autoritetit të Mediave Audiovizive ndaj vullnetit të palëve. Në të vërtetë, sipas rishikimit juridik nga Përfaqësuesi i OSBE-së, dispozitat e reja të propozuara për nenet 132/1, 33/1, 55/1 dhe 53/1 të Ligjit Nr. 97/2013 do t’i japin AMA-së fuqinë për të miratuar masa veçanërisht kufizuese, përfshirë heqjen me forcë të përmbajtjes. Një problem serioz, pasi, siç theksohet nga Besar Likmeta, gazetar i Rrjetit Ballkanik të Raportimit Investigativ, AMA nuk do të ishte “një institucion i pavarur, por një organ shtetëror, ku kryetari dhe shumica e bordit zgjidhen nga mazhoranca në parlamenti.

Bordi ndryshon çdo herë që qeveria ndryshon dhe e njëjta gjë mund të thuhet për vendimet e saj dhe paragjykimin ndaj pushtetit “. Mendimi i Likmetës gjen konfirmim në deklaratën e botuar së fundmi nga dhjetë organizata shqiptare për të drejtat e njeriut, duke akuzuar reformën e fuqizimit të një organi administrativ shtetëror për të rregulluar përmbajtjen e mediave në internet, ndërsa në të njëjtën kohë [nuk bën] nuk adreson problemin e përhapur të propagandë dhe dezinformata të fshehura, të sponsorizuara nga qeveria, njësitë e qeverisjes vendore dhe partitë politike “, duke kundërshtuar në mënyrë të efektshme standardet ndërkombëtare dhe parimet e përcaktuara në Kushtetutë. Sa i përket sanksioneve, thotë Likmeta, këto mund të shkojnë midis 820 dhe 8,200 € “për shkelje të dobët të shprehur dhe të paqartë të shkeljes së” dinjitetit dhe intimitetit “të qytetarëve”, deri në 820,000 € në rast se një person nuk pranon të ” respektoni vendimet/urdhrat e AKEP që kanë të bëjnë me aktet dhe vendimet e Këshillit të Ankesave të AMA-s, ose ndonjë organi tjetër me kompetenca ligjore në këtë fushë “, siç thuhet në deklaratën e shoqatave. Në praktikë, siç denoncohet nga palë të ndryshme të interesit, sasia e tepërt e këtyre sanksioneve mund të interpretohet si një përpjekje indirekte për të kërcënuar mbijetesën e shumë ofruesve të komunikimeve elektronike, pasi shumica e tyre nuk mund të mbanin barrën e gjobave të tilla.

Midis oligopoleve dhe frikësimit

Dispozitat në fjalë të përfshira në paketën kundër shpifjes do të komplikojnë më tej situatën tashmë katastrofike me të cilën përballen media shqiptare. Jo vetëm sepse tregu mediatik i vendit është shumë i përqendruar në duart e pronarëve me lidhje të forta politike – të cilat, sipas Monitor Ownership Monitor, do të kontrollonin pjesën më të madhe të audiencës dhe pjesën e tregut – por mbi të gjitha për shkak të tendencës së politikanëve për të sulmuar, gojarisht dhe ligjërisht, media dhe gazetarët e pavarur. Në mesin e tyre është Kryeministri Edi Rama, i cili kohët e fundit premtoi të padisë gazetarin hetues gjerman Peter Tiede pas zbulimit të disa përgjimeve, të cilat do të tregonin disa raste abuzimi të detyrës nga disa zyrtarë të Partisë Socialiste gjatë zgjedhjeve lokale të vitit 2016 në bashkinë e Dibrës. Një tjetër rast i sjellë në vëmendje të publikut nga gazetari Artur Cani, shqetëson Ylli Rakipi dhe Blendi Fezviu, shkarkimi i të cilit u pohua se u kërkua drejtpërdrejt nga Kryeministri në një takim me pronarët e dy stacioneve televizive. Rakipi, një gazetar hetues i njohur për qëndrimet e tij kritike ndaj qeverisë (dhe subjektit, ndër të tjera, ndaj kërcënimeve me vdekje pas ekspozimit të një çështje korrupsioni, të lidhur me tenderin e Unazës së Jashtme në Tiranë), ishte paditur tashmë për shpifje nga Rama në janar për thirrjen e kryeministrit “një klloun”, “i çmendur” dhe një njeri me “inteligjencë nën mesatare”.

Një fund i shkruar tashmë?

Duke pasur parasysh shumicën e ngurtë që kryeministri ka në Parlament, nuk është e vështirë të imagjinohet që paketa e ndryshimeve do të miratohet pa shumë komplikime. Sikur të mos mjaftonte kjo, dikush ka ngritur rrezikun e një reagimi të shpejtë nga qeveria, e cila do të shihte futjen e klauzolave ​​të reja kufizuese të lidhura me regjistrimin e mediave online para kalimit në Parlament të planifikuar për shtator. Nga ana e tyre, shoqatat e angazhuara për mbrojtjen e lirisë së shprehjes tashmë janë akorduar për të kundërshtuar një reformë që jo vetëm që do të përkeqësonte situatën kritike të mediave shqiptare, por kjo do të pengonte procesin e vendit të integrimit në Bashkimin Evropian. Domethënëse, pra, fjalët që iu drejtuan atyre Ramës në janarin e kaluar për të kërkuar tërheqjen e faturave: “Në vendet demokratike, qëllimi i ligjit është mbrojtja e qytetarëve nga qeveria dhe jo mbrojtja e qeverisë nga qytetarët “./shekulli